Tổng bí thư Tập Cận Bình đối mặt với một chiến trường chính trị nguy hiểm.

 Số phận của một người bị mất chức đã được xác nhận ở đám tang người tiền nhiệm của anh ta.

Hàng đầu từ trái sang: Từ Tài Hậu, Hà Vệ Đông và Quách Bá Hùng. Từ và Quách bị cuốn vào chiến dịch chống tham nhũng của Tập Cận Bình vào khoảng năm 2015. Hà hiện cũng gặp phải số phận tương tự mặc dù được coi là thân cận với Tập. (Ảnh tổng hợp của Nikkei/Nguồn ảnh của Reuters, Kyodo và Yusuke Hinata)

Tác giả Katsuji Nakazawa ....Ngày 12 tháng Sáu năm 2025... The Nikkei Asia.

Bây giờ thì  không thể chối cãi, rằng Tướng Hà Vệ Đông đã bị thanh trừng, ba tháng sau khi ông ta biến mất khỏi tầm nhìn của công chúng, gây ra một làn sóng suy đoán trong và ngoài Trung Quốc.

Sự sụp đổ của một quan chức có ảnh hưởng trong quân đội đóng vai trò như một lời nhắc nhở mới mẻ rằng nơi nguy hiểm nhất mà các tướng lĩnh cấp cao của Trung Quốc có thể gặp phải không phải là sở chỉ huy, nơi mà vũ khí có thể bay lạc; điều khiến họ phải đối mặt với nguy cơ mất tất cả mọi thứ, cao hơn nhiều là ở trên chiến trường chính trị. 

Họ có thể bị tước đoạt danh dự và tài sản, và phải ngồi tù suốt quãng đời còn lại, nếu họ tham gia vào cuộc đấu tranh giành quyền lực chính trị trong Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Tướng Hà Vệ Đông, 68 tuổi, là một trong hai phó chủ tịch Quân ủy Trung ương, cơ quan quân sự hàng đầu giám sát Quân đội Giải phóng Nhân dân. Chủ tịch nước Trung Quốc,Tổng bí thư Tập Cận Bình là chủ tịch Quân ủy Trung ương.

Vụ việc của ông đánh dấu sự kiện mới nhất trong một loạt các cuộc thanh trừng trong PLA dưới thời Tập Cận Bình. Điều đáng chú ý hơn khi ông là phó chủ tịch Quân ủy Trung ương đương nhiệm đầu tiên bị thanh trừng kể từ Cách mạng Văn hóa 1966-1976.

Tập Cận Bình tham dự lễ tang của Hứa Kì Lượng, cựu phó chủ tịch Quân ủy Trung ương, vào ngày 8 tháng 6. Lễ tang dường như báo hiệu số phận của một phó chủ tịch khác

Ông là sĩ quan mặc đồng phục có cấp bậc cao thứ hai sau Trương Hựu Hiệp, một phó chủ tịch Quân ủy Trung ương khác. Ông cũng là một trong 24 thành viên của Bộ Chính trị đầy quyền lực của đảng. Ông được Tập Cận Bình bổ nhiệm vào các vị trí chủ chốt và được coi là một trong những phụ tá thân cận, đáng tin cậy của Tập Cận Bình.

Ông xuất hiện lần cuối trước công chúng vào ngày 11 tháng 3 tại lễ bế mạc kỳ họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, quốc hội Trung Quốc.

Trung Quốc vẫn chính thức im lặng về số phận của ông Hà, nhưng bằng chứng không thể chối cãi về sự sụp đổ của ông Hà đã xuất hiện trong một buổi lễ với bối cảnh đặc trưng trong "chính trị hậu trường" của đảng.

Một đám tang của Hứa Kì Lượng, một cựu phó chủ tịch Quân ủy Trung ương, được tổ chức vào thứ bảy tại  Nghĩa trang Cách Mạng Babaoshan ở Bắc kinh, một nơi an nghỉ cho các cán bộ đảng. Cái chết đột ngột của Hứa Kì Lượng ở tuổi 75 đã được công bố vào ngày 2 tháng 6.

Tập Cận Bình và các nhà lãnh đạo Trung Quốc khác đã đến viếng Hứa Kì Lượng  trước khi thi hài ông được hỏa táng.

Đoạn Video từ Trung tâm Truyền hình nhà nước Trung quốc, hoặc CCTV, cho thấy Tập cúi đầu ba lần trước thi thể  Hứa Kì Lượng đang nằm trong nhà tang lễ trước khi từ từ được đưa đi.

Các đoạn phim cũng cho thấy các vòng hoa đằng sau ông Tập mang tên các thành viên của bộ chính trị.

Ông Hà Vệ Đông tham dự lễ bế mạc Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 11 tháng 3, khi ông xuất hiện trước công chúng lần cuối. (Ảnh của Tomoki Mera)

Nhưng vòng hoa của Hà Vệ Đông đã mất tích. Tập, mặc một bộ đồ màu đen và thắt cà vạt, đi ngang qua nơi nó cần phải được thấy. Quang cảnh dường như tượng trưng cho các thế lực chính trị đấu tranh đang diễn ra đằng sau những cánh cửa đóng kín.

Hứa Kì Lượng là sĩ quan mặc đồng phục cấp cao nhất cho đến khoảng hai năm trước. Trong những trường hợp bình thường, Hà Vệ Đông sẽ tỏ lòng kính trọng lần cuối cùng với Hứa Kì Lượng. Nhưng anh ta thậm chí không thể gửi vòng hoa phúng viếng.

CCTV đã không cố gắng che giấu sự vắng mặt của một thành viên bộ chính trị trong đoạn video của tang lễ. Mọi dấu hiệu đều cho thấy rằng trên thực tế, ông không còn được coi là thành viên Bộ Chính trị nữa và các hoạt động của ông cũng bị hạn chế.

Sáu sĩ quan quân đội mặc đồng phục đã giữ chức phó chủ tịch quân ủy trung ương kể từ nửa sau thời kỳ của cựu Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào. Ba người sau cùng đã bị thanh trừng, bao gồm Quách Bá Hùng và Từ Tài Hậu, cũng như Hà Vệ Đông.

Điều này cho thấy mối nguy hiểm chính trị liên quan đến việc đạt được cấp bậc tướng. Cả  Quách Bá Hùng và Từ Tài Hậu đều bị vướng vào chiến dịch chống tham nhũng của Tập vào khoảng năm 2015. Quách Bá Hùng bị kết án tù chung thân, và Từ Tài Hậu qua đời vì bệnh ung thư trong thời gian bị giam giữ.

Ngoài sáu sĩ quan mặc đồng phục giữ chức phó chủ tịch quân ủy trung ương, Tập cũng giữ chức vụ tương tự trong quân ủy trung ương ở nhiệm kỳ năm năm lần thứ hai của Hồ Cẩm Đào với tư cách là lãnh đạo tối cao của Trung Quốc.

Sự sụp đổ của Hà Vệ Đông là đáng kể. Ông là phó chủ tịch quân ủy trung ương đương nhiệm đầu tiên bị thanh trừng kể từ cuộc Cách mạng Văn hóa đầy biến động, do Mao Trạch Đông phát động năm 1966 để giành thế thượng phong trong cuộc đấu tranh giành quyền lực. Cuộc chiến này kéo dài cho đến khi Mao, người sáng lập ra Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, qua đời năm 1976.

Vào năm 1967, khi Cách mạng Văn hóa bắt đầu, Phó Chủ tịch quân ủy trung ương lúc bấy giờ là Hạ Long đã bị bức hại và bị giam giữ. Ông đã qua đời một cách bi thảm hai năm sau đó.

Bốn thập kỷ trước, Hạ Long đã chỉ huy lực lượng chủ chốt của cuộc khởi nghĩa Nam Xương ở tỉnh Giang Tây và trở thành một trong những người sáng lập PLA.

Hà Vệ Đông, người gia nhập PLA khi mới 15 tuổi và thăng tiến qua các cấp bậc, có lẽ không bao giờ nghĩ rằng cuối cùng mình sẽ phải đối mặt với số phận tương tự như Hạ Long.

Tập Cận Bình, Trương Dương và Hứa Kỳ Lượng tại trung tâm chỉ huy tác chiến chung của quân ủy trung ương vào ngày 20 tháng 4 năm 2016. Sau đó, Trương đã tự tử khi bị quản thúc tại gia, và Hứa đột ngột qua đời vào đầu tháng 6. (Ảnh chụp màn hình từ CCTV)

Nhưng có lẽ sự hỗn loạn từng nhấn chìm PLA trong thời kỳ Cách mạng Văn hóa một lần nữa lại khiến tổ chức này bị kìm kẹp.

Khi nhiều quan chức quân sự cấp cao bị thanh trừng, một số người trong và ngoài Trung Quốc cũng có xu hướng vô cảm, hoặc thậm chí là tê liệt, trước diễn biến tình hình bên trong PLA.

Theo những người quan sát này, vụ việc của Hà Vệ Đông sẽ không làm thay đổi động lực chính trị của Trung Quốc vì đây chỉ là một trong số nhiều vụ việc dẫn đến sự sụp đổ của các vị tướng khác trong thập kỷ qua.

Quách Bá Hùng và Từ Tài Hậu được cựu Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân bổ nhiệm làm tướng -- cấp bậc cao nhất của PLA. Sau khi nghỉ hưu, họ vẫn tiếp tục có ảnh hưởng to lớn trong quân đội, và lòng trung thành của họ với Tập Cận Bình bị nghi ngờ.

Sau khi đàn áp hai nhân vật có ảnh hưởng này, chính quyền Tập Cận Bình đã nhắm đến nhiều mục tiêu khác trong quân đội.

Năm 2017, Tướng Trương Dương, giám đốc đương nhiệm của Cục Công tác Chính trị quân ủy trung ương, đã bị điều tra; sau đó ông đã tự tử khi bị quản thúc tại gia.

Vào thời điểm đó, Tướng Phương Phong Huy, cựu giám đốc Cục Tham mưu Liên hợp quân ủy trung ương, người thân cận với Quách Bá Hùng, cũng đang bị điều tra. Sau đó, ông bị tuyên án chung thân.

Trương và Phương được Hồ Cẩm Đào thăng hàm tướng.

Chiến dịch trấn áp cấp cao của Tập đối với các tướng lĩnh tham nhũng do hai người tiền nhiệm của ông bổ nhiệm đã giúp Tập tập trung đáng kể quyền lực chính trị.

Chiến dịch trấn áp trong PLA đã đạt đến bước ngoặt vào năm 2023 và 2024, sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 20 của đảng vào tháng 10 năm 2022, khi chiến dịch chống tham nhũng, công cụ đặc trưng của Tập để tập trung quyền lực, chuyển trọng tâm sang các quan chức gần gũi hơn với lãnh tụ tối cao.

Trương Hựu Hiệp (giữa), phó chủ tịch mới đắc cử của quân ủy trung ương, tuyên thệ nhậm chức cùng Hà Vệ Đông (trái) và Lý Thượng Phúc tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 11 tháng 3 năm 2023. (Ảnh của Yusuke Hinata)

Lý Thượng Phúc, bộ trưởng quốc phòng đương nhiệm, và người tiền nhiệm của ông, Ngụy Phượng Hòa, đã bị nhắm đến và bị trừng phạt. Tập Cận Bình đã chỉ định mỗi người vào vị trí bộ trưởng quốc phòng.

Trong một sự cố tượng trưng cho tình hình đang thay đổi, Miêu Hoa, một thành viên quân ủy trung ương và là giám đốc Ban Công tác Chính trị của quân ủy trung ương, đã bị đình chỉ chức vụ vào tháng 11 vì nghi ngờ "vi phạm kỷ luật nghiêm trọng ".

Sau đó, vào cuối tháng 5, Miêu, người được coi là đại diện chính trị của Tập trong quân đội, đột nhiên bị loại khỏi danh sách chính thức các thành viên quân ủy trung ương. Không có lời giải thích nào được đưa ra.

Không còn nghi ngờ gì nữa, quân ủy trung ương  đang trong tình trạng hỗn loạn.

Với việc Hà Vệ Đông bị loại, số lượng thành viên quân ủy trung ương đã giảm từ bảy xuống còn bốn ngay sau đại hội toàn quốc của đảng vào tháng 10 năm 2022.

Quân ủy trung ương hiện tại bao gồm Chủ tịch Tập và ba sĩ quan mặc đồng phục. Chưa đầy ba năm sau đại hội đảng toàn quốc gần đây nhất, gần một nửa số thành viên quân ủy trung ương đã biến mất.

Bụi vẫn chưa lắng xuống. Những nhân vật có ảnh hưởng khác được coi là thành viên cốt cán của phe Tập trong PLA cũng đã biến mất mà không có lời giải thích.

Trong số các quân đội trên thế giới, PLA là duy nhất. Đây là quân đội của đảng và do đó trung thành với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Để tồn tại về mặt chính trị, các sĩ quan quân đội Trung Quốc phải duy trì lòng trung thành này.

-----------------

_ Tác giả Katsuji Nakazawa  là  nhân viên cao cấp và là biên tập viên của Nikkei có trụ sở tại Tokyo. Anh đã trải qua bảy năm ở Trung quốc như một phóng viên và sau đó là  trưởng văn phòng Trung quốc. Anh  nhận được giải thưởng nhà Báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.

_ Trần HSa lược dịch từ The Nikkei Asia... 12/6/2025.