Trump cam kết hòa bình nhưng hiện đang bị lôi kéo vào cuộc xung đột mới giữa Israel và Iran.
Tổng thống Donald Trump đã cam kết giúp chấm dứt các cuộc xung đột toàn cầu, nhưng những nỗ lực của ông để làm trung gian hòa bình cho đến nay đã thất bại.
Tổng thống Donald Trump gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Phòng Bầu dục, Tòa Bạch Ốc vào tháng Tư. (Jabin Botsford / Bưu điện Washington)
Tác giả Michael Birnbaum và Matt Viser .....13 Tháng Sáu, 2025.... The Washington Post
Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố chấm dứt chiến tranh trên khắp thế giới, nhưng những nỗ lực của ông nhằm đạt được một thỏa thuận hạt nhân với Iran dường như đã thúc đẩy Israel bắt đầu một thỏa thuận mới, khi quân đội Mỹ hôm thứ Sáu đã giúp bắn hạ các tên lửa của Iran hướng về lãnh thổ Israel.
Một đặc phái viên Tòa Bạch Ốc đã đàm phán trong nhiều tháng với các nhà lãnh đạo Iran để cố gắng áp đặt các giới hạn đối với chương trình hạt nhân của nước này trước sự phản đối gay gắt của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Tổng thống tuyên bố rằng một thỏa thuận với Iran sẽ tốt hơn là "bạo lực mà mọi người chưa từng thấy trước đây". Nhưng chính sách ngoại giao có rủi ro cao luôn có một điểm yếu rõ ràng ở trung tâm của nó: Nếu Israel muốn làm trật bánh các cuộc đàm phán, tất cả những gì họ cần làm là tấn công chính Iran.
Bây giờ, sau năm tháng trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump - bắt đầu với nỗ lực trở thành người kiến tạo hòa bình và thống nhất - cuộc xung đột mới đang làm rung chuyển Trung Đông với bạo lực ở Ukraine không có dấu hiệu kết thúc. Và Washington nhanh chóng bị kéo vào cuộc chiến mới, khi họ tập hợp một nỗ lực để bảo vệ Israel chống lại các cuộc phản công của Iran trong khi Trump bàn bạc với đội ngũ an ninh quốc gia của mình.
Hôm thứ Sáu Trump cho biết rằng ông đã được thông báo về kế hoạch tấn công Iran của Israel, và có vẻ như ông không tìm cách ngăn cản Netanyahu từ bỏ cuộc tấn công. Mặc dù ông Trump kêu gọi Iran tiếp tục đàm phán hoặc đối mặt với nhiều cuộc tấn công của Israel, nhưng triển vọng của một thỏa thuận dường như còn xa hơn bao giờ hết. Các cuộc đàm phán trong quá khứ phụ thuộc một phần vào sự bảo đảm đáng tin cậy của Mỹ rằng Washington sẽ kìm hãm Israel và bảo đảm hòa bình, và bây giờ, như Trump lưu ý, một số nhà lãnh đạo mà Mỹ đang cố gắng đạt được một thỏa thuận đã chết.
Trong một số bình luận công khai hôm thứ Sáu, ông Trump coi các cuộc tấn công của Israel là sự trả đũa cho việc Iran không đạt được thỏa thuận với Mỹ, nói rằng cửa sổ 60 ngày của ông để đạt được một thỏa thuận vừa kết thúc.
"Tôi nghĩ điều đó thật tuyệt vời", ông nói với Jonathan Karl của ABC News về các cuộc tấn công. "Chúng tôi đã cho họ một cơ hội, và họ đã không nắm lấy nó. Họ bị đánh mạnh, rất mạnh. Họ bị đánh mạnh như bạn sắp bị đánh. Và còn nhiều điều nữa sắp xảy ra. Nhiều hơn nữa.”
Netanyahu, trong một số cuộc điện thoại riêng với Trump và các chuyến thăm Tòa Bạch Ốc, đã nói rõ với tổng thống trong những tháng gần đây rằng ông ủng hộ một cuộc tấn công phủ đầu, ba quan chức chính quyền, cũng như những người khác nói với điều kiện giấu tên để nêu chi tiết các cuộc thảo luận nội bộ nhạy cảm.
Thông điệp từ chính quyền Trump là "đừng làm điều đó" để cho phép đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff khám phá một giải pháp ngoại giao với Tehran, các quan chức cho biết. Trong những tuần gần đây, ông Trump đã nhiều lần nói rằng một thỏa thuận sắp xảy ra và khuyên ông Netanyahu tránh bất kỳ sự gián đoạn nào.
"Tôi đã nói với ông ấy rằng điều này sẽ không phù hợp để làm ngay bây giờ vì chúng ta đang rất gần với một giải pháp", ông Trump nói với các phóng viên vào cuối tháng Năm. "Bây giờ, điều đó có thể thay đổi bất cứ lúc nào, có thể thay đổi bằng một cuộc điện thoại. Nhưng ngay bây giờ, tôi nghĩ họ muốn thực hiện một thỏa thuận, và nếu chúng ta có thể thực hiện một thỏa thuận, hãy cứu sống rất nhiều người".
Thông điệp đó có thể đã thay đổi trong những ngày gần đây, một quan chức cho biết, mặc dù Tòa Bạch Ốc và Bộ Ngoại giao từ chối bình luận về lập trường của Trump phát triển như thế nào.Hiện vẫn chưa rõ Trump biết về kế hoạch của Netanyahu vào thời điểm nào trong tuần này hoặc chính xác là ông đã tư vấn gì cho thủ tướng. Tòa Bạch Ốc và văn phòng thủ tướng Israel không trả lời yêu cầu bình luận.
Ông Trump và ông Netanyahu đã nói chuyện một lần nữa vào hôm thứ Sáu, theo Tòa Bạch Ốc.
Ông Trump đã tìm kiếm một thỏa thuận để hạn chế chương trình làm giàu hạt nhân của Iran, điều này đã khiến Tehran có một khoảng thời gian đáng chú ý để tập hợp đủ uranium làm giàu nhằm chế tạo vũ khí hạt nhân. Iran nói rằng chương trình hạt nhân của họ hoàn toàn dành cho mục đích dân sự. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, ông đã rút khỏi một thỏa thuận năm 2015 do Tổng thống Barack Obama ký kết nhằm hạn chế chương trình hạt nhân của Iran để đổi lấy việc nới lỏng các biện pháp trừng phạt.
Các cuộc tấn công của Israel dữ dội đến mức chúng có khả năng thu hút phản ứng lớn hơn nhiều của Iran so với cuộc trao đổi trước đó vào mùa thu năm ngoái. Bắt đầu từ thứ Năm, Israel đã nhắm mục tiêu vào cơ sở làm giàu hạt nhân của Iran ở Natanz và giết chết Hossein Salami, chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo; một loạt các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran; và các quan chức cấp cao khác. Đặc phái viên Iran tại Liên Hiệp Quốc cho biết 78 người Iran đã thiệt mạng và hơn 320 người bị thương trong vụ tấn công. Iran đáp trả bằng cách bắn hàng chục tên lửa vào Israel. Một quan chức quốc phòng Mỹ cho biết sự hỗ trợ của Mỹ cho Israel hôm thứ Sáu bao gồm phòng thủ tên lửa đạn đạo, chẳng hạn như xử dụng các hệ thống Patriot và THAAD.
Chiến dịch này đánh dấu một đòn giáng mạnh vào nỗ lực của Trump để trở thành một người kiến tạo hòa bình. Ở Ukraine và Gaza, hai vùng lãnh thổ khác mà tổng thống tuyên bố sẽ ngừng giao tranh, chiến tranh vẫn tiếp tục diễn ra, với việc vai trò của Trump đôi khi dường như bị giảm xuống như một nhà bình luận thụ động chứ không phải là nhà lãnh đạo quân đội hùng mạnh nhất thế giới.
"Các cuộc tấn công qua đêm chưa từng có của Israel trên khắp Iran được thiết kế để giết chết cơ hội của Tổng thống Trump đạt được một thỏa thuận nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran", Ellie Geranmayeh, một chuyên gia về Iran tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu cho biết.
Tổng thống dường như đang cố gắng giành lại câu chuyện vào hôm thứ Sáu, mặc dù ông dường như đưa ra rất ít điều có thể khiến Iran bước vào bàn đàm phán. Một phát ngôn viên của Witkoff cho biết các cuộc đàm phán hôm Chủ nhật với Iran ở Oman vẫn đúng tiến độ, mặc dù thật khó để tưởng tượng rằng cuộc họp sẽ diễn ra với sự tích tụ của một cuộc chiến tranh toàn diện.
Trump viết trên Truth Social "Vẫn còn thời gian để làm cho cuộc tàn sát này, với các cuộc tấn công tiếp theo đã được lên kế hoạch thậm chí còn tàn bạo hơn, kết thúc. Iran phải thực hiện một thỏa thuận, trước khi không còn gì nữa".
Nhưng các nhà phân tích cho biết đó có thể là một cách hiểu sai về cái gọi là thành công ngoại giao với Iran trong quá khứ. Những người theo đường lối cứng rắn của Iran có xu hướng không tin tưởng Washington, cần sự bảo đảm rằng Trump có thể ngăn chặn Israel tấn công họ một cách đáng tin cậy. Việc cho phép một cuộc tấn công giữa các cuộc đàm phán sẽ làm suy yếu nỗ lực đó.
"Điều này phá hủy hoàn toàn uy tín của Mỹ trong các cuộc đàm phán với Iran và có khả năng trong các cuộc đàm phán với các nước khác", Rosemary Kelanic, giám đốc chương trình Trung Đông tại Defense Priorities, một tổ chức tư vấn ủng hộ một cách tiếp cận hạn chế hơn đối với sự can dự quân sự của Mỹ, cho biết. "Cam kết của Mỹ có giá trị gì nếu nó không thể ngăn chặn Israel?"
Cả Trump và các trợ lý hàng đầu của ông đều không đưa ra những nỗ lực công khai vào hôm thứ Sáu để ngăn chặn Israel khỏi các cuộc tấn công tiếp theo, mặc dù Ngoại trưởng Marco Rubio hôm thứ Năm đã tìm cách tách Washington khỏi nỗ lực chiến tranh, nói rằng Israel đã hành động một mình.
Các thông điệp hỗn hợp dường như không đủ mạnh để ngăn chặn các cuộc tấn công của Israel hoặc thuyết phục Iran không tấn công lợi ích của Mỹ trong khu vực và lôi kéo Washington vào sâu hơn vào cuộc chiến, các nhà phân tích cho biết.
Trump cũng đôi khi mâu thuẫn với chính mình.
Hôm thứ Năm, ông nói với các phóng viên rằng một cuộc tấn công của Israel có thể sớm xảy ra và nếu xảy ra, có thể hủy hoại những nỗ lực của ông cho một thỏa thuận. Nhưng trong lời thốt ra tiếp theo, ông cho rằng một cuộc tấn công có thể có tác dụng ngược lại, có lẽ theo những cách sẽ thúc đẩy người Iran hướng tới một lối thoát ngoại giao.
Ông nói "Thực sự có thể giúp ích cho nó. Nhưng nó cũng có thể thổi bay điều đó."
Các nhà phân tích chính sách đối ngoại cho biết còn quá sớm để nói các cuộc tấn công của Israel có thể định hình lại khu vực như thế nào, và liệu Mỹ có thể bị kéo vào một cuộc xung đột nước ngoài hay không. Nhưng họ cho rằng sự kiên nhẫn của Trump đối với một thỏa thuận có thể đã cạn kiệt.
"Tôi nghĩ Tổng thống Trump chắc chắn muốn ngoại giao. Tôi nghĩ ông ấy thực sự muốn cố gắng và thực hiện một thỏa thuận. Tôi nghĩ nó cũng bắt đầu trở nên rõ ràng rằng điều đó sẽ không xảy ra", Jonathan Panikoff, cựu quan chức tình báo cấp cao của Mỹ, giám đốc Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft tại chương trình Trung Đông của Hội đồng Đại Tây Dương, nói. "Không có không gian và thời gian nào mà người Iran sẵn sàng từ bỏ làm giàu và quyền làm giàu của họ, như họ đã tuyên bố. Và tôi nghĩ rằng đó thực sự là động lực thúc đẩy cách ông ấy tham gia vào vấn đề này.”
"Tôi không tin rằng Thủ tướng Netanyahu có thể tiến hành điều này nếu không có sự đồng ý của Mỹ", ông nói thêm. "Tôi nghĩ rõ ràng điều đó đã xảy ra."
Chấp nhận một cuộc chiến tranh của Israel chống lại Iran sẽ là một sự khác biệt so với những luận điệu trong chiến dịch tranh cử của Trump và cũng từ một số hành động của ông trong những tháng đầu tiên của nhiệm kỳ 2. Trong chiến dịch tranh cử của mình, ông Trump đã thề sẽ chấm dứt chiến tranh và đưa Hoa Kỳ ra khỏi những vướng mắc nước ngoài. Trong một sự kiện vận động tranh cử vào tháng 9, ông nói: "Chúng tôi sẽ nhanh chóng khôi phục sự ổn định ở Trung Đông và chúng tôi sẽ đưa thế giới trở lại hòa bình".
Bài phát biểu nhậm chức của ông có chủ đề về một kỷ nguyên mới của hợp tác toàn cầu rộng lớn hơn.
"Di sản đáng tự hào nhất của tôi sẽ là một người kiến tạo hòa bình và thống nhất", ông nói. "Đó là những gì tôi muốn trở thành: một người kiến tạo hòa bình và một người thống nhất."
Ông Trump đã sa thải cố vấn an ninh quốc gia đầu tiên của mình, Michael Waltz, một phần vì nhận thức rằng ông Waltz đã phối hợp với ông Netanyahu trước cuộc họp tại Phòng Bầu dục vào tháng 2 để đưa tổng thống sang các lựa chọn quân sự chống lại Iran, các quan chức cho biết vào tháng trước.
Một số người đã tham gia vào chiến lược của Trump nói rằng cuộc tấn công của Israel có thể tạo ra một cái nêm trong liên minh chính sách đối ngoại của Trump, với những người Cộng hòa diều hâu truyền thống chấp nhận cuộc đối đầu và những người ủng hộ kềm chế thúc đẩy một sự cắt đứt quyết định hơn với Israel.
“Tôi đã nhắn tin với những người chỉ để nói rằng, ‘Tôi xong với Israel rồi,’” một cựu quan chức cấp cao của Ngũ Giác đài, người đã nói chuyện với điều kiện giấu tên để nói thẳng thắn về các cuộc thảo luận nhạy cảm, cho biết. “Tôi không nghĩ rằng điều đó nhất thiết sẽ dẫn đến một số nơi tốt đẹp. Tôi thực sự lo lắng về điều đó.”
Trong chuyến đi của ông Trump vào tháng trước đến ba quốc gia Trung Đông, ông đã gặp Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa, thảo luận về một thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Hamas, và nói rằng ông đang trên ngưỡng của một thỏa thuận với Ukraine và Nga.
"Tôi sẽ nói với bạn rằng thế giới là một nơi an toàn hơn nhiều ngay bây giờ", ông nói vào thời điểm đó. "Và tôi nghĩ nó sẽ còn an toàn hơn trong hai hoặc ba tuần tới."
(Nhưng) Đó là bốn tuần trước.
-----------
_ Tác giả Michael Birnbaum và Matt Viser...... | John Hudson và Dan Lamothe đã đóng góp cho báo cáo này.
_ Trần HSa lược dịch từ The Washington Post... 15/6/2025.
