Iran đã tích lũy được thậm chí nhiều uranium gần cấp vũ khí hơn, cơ quan giám sát của Liên Hiệp Quốc cho biết.

 Báo cáo được đưa ra vào thời điểm nhạy cảm, khi Tổng thống Donald Trump tìm cách đạt được thỏa thuận với Tehran để hạn chế chương trình hạt nhân của họ.

Rafael Mariano Grossi, tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, nói chuyện với các nhà báo tham dự hội thảo kéo dài một tuần tại cơ quan này ở Vienna, Áo, Thứ Tư, ngày 28 tháng 5 năm 2025. | Ảnh Jon Gambrell / AP

The Associated Press ....31/05/2025 .... Politico.

Iran đã tăng thêm kho dự trữ uranium được làm giàu đến mức gần cấp vũ khí, một báo cáo mật của cơ quan giám sát hạt nhân Liên Hiệp Quốc cho biết hôm thứ Bảy. Trong một báo cáo riêng, cơ quan này kêu gọi Tehran khẩn cấp thay đổi hướng đi và tuân thủ cuộc điều tra kéo dài nhiều năm của Liên Hiệp Quốc.

Báo cáo được đưa ra vào thời điểm nhạy cảm, khi chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump tìm cách đạt được thỏa thuận với Tehran để hạn chế chương trình hạt nhân của họ. Hai bên đã tổ chức nhiều vòng đàm phán, cho đến nay vẫn chưa có thỏa thuận.

Báo cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA ) có trụ sở tại Vienna nói rằng tính đến ngày 17 tháng 5, Iran đã tích lũy được 408,6 kg uranium được làm giàu tới 60%.

Đó là mức tăng 133,8 kg (294,9 pound) - tương đương gần 50% - kể từ báo cáo cuối cùng của IAEA vào tháng Hai. Vật liệu làm giàu 60% chỉ cần một bước tiến ngắn về mặt kỹ thuật là đạt tới cấp độ vũ khí 90%. Một báo cáo vào tháng 2 đưa ra mức dự trữ này là 274,8 kg (605,8 pound).

Không có bình luận ngay lập tức từ Tehran về báo cáo mới của IAEA.

Báo cáo nói gì?

Báo cáo của IAEA đã đưa ra một cảnh báo nghiêm khắc, nói rằng Iran hiện là "quốc gia duy nhất không có vũ khí hạt nhân nhưng sản xuất được vật liệu như vậy" - điều mà cơ quan này nói là "mối quan tâm nghiêm trọng".

Khoảng 42 kg uranium làm giàu 60% - về mặt lý thuyết - đủ để sản xuất một quả bom nguyên tử, nếu được làm giàu hơn nữa đến mức 90%, theo cơ quan giám sát.

Báo cáo của IAEA, xuất bản từng quý, cũng ước tính rằng tính đến ngày 17 tháng 5, tổng kho dự trữ uranium làm giàu của Iran - bao gồm uranium được làm giàu ở mức thấp hơn - là 9.247,6 kg (20.387,4 pound). Đó là mức tăng 953,2 kg (2.101,4 pound) kể từ báo cáo tháng Hai.

Iran đã khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ dành cho mục đích hòa bình, nhưng người đứng đầu IAEA, Rafael Mariano Grossi, đã cảnh báo rằng Tehran có đủ uranium được làm giàu đến mức gần cấp vũ khí để chế tạo "một số" quả bom hạt nhân, nếu họ chọn làm như vậy.

Các quan chức Iran ngày càng gợi ý rằng Tehran có thể theo đuổi một quả bom nguyên tử.

Các cơ quan tình báo Mỹ đánh giá rằng Iran vẫn chưa bắt đầu một chương trình vũ khí, nhưng đã "thực hiện các hoạt động giúp họ có vị trí tốt hơn để sản xuất một thiết bị hạt nhân, nếu họ chọn làm như vậy".

Phản ứng nhanh chóng của Israel.

Israel cho biết báo cáo hôm thứ Bảy là một dấu hiệu cảnh báo rõ ràng rằng "Iran hoàn toàn quyết tâm hoàn thành chương trình vũ khí hạt nhân của họ", theo một tuyên bố từ văn phòng Thủ tướng Benjamin Netanyahu.

Báo cáo của IAEA "củng cố mạnh mẽ những gì Israel đã nói trong nhiều năm - mục đích của chương trình hạt nhân của Iran là không phải vì hòa bình".

Báo cáo cũng nói thêm rằng mức độ làm giàu của Iran "không có bất kỳ lý do dân sự nào" và kêu gọi cộng đồng quốc tế "hành động ngay bây giờ để ngăn chặn Iran".

Rất hiếm khi Netanyahu đưa ra tuyên bố vào hôm thứ Bảy - vì̀ đó là ngày nghỉ ngơi của người Do Thái - làm nền tảng cho sự cấp bách mà ông nhìn nhận vấn đề.

Kêu gọi hợp tác.

Ông Grossi cho biết hôm thứ Bảy rằng ông "nhắc lại lời kêu gọi khẩn cấp của mình đối với Iran cần hợp tác đầy đủ và hiệu quả" với cuộc điều tra kéo dài nhiều năm của IAEA về dấu vết uranium được phát hiện tại một số địa điểm ở Iran.

Hôm thứ Bảy, IAEA cũng đã lưu hành cho các quốc gia thành viên  một báo cáo bí mật thứ nhì, dài 22 trang, cũng được AP xem, qua đó ông Grossi yêu cầu được nêu ra sau một nghị quyết được thông qua bởi Hội đồng Thống đốc IAEA gồm 35 thành viên vào tháng 11 năm ngoái.

 Trong cái gọi là "báo cáo toàn diện" này, IAEA nói rằng sự hợp tác của Iran với cơ quan này đã "không thỏa đáng" khi nói đến các dấu vết uranium được phát hiện bởi các thanh sát viên của IAEA tại một số địa điểm ở Iran, mà Tehran đã không tuyên bố là các địa điểm hạt nhân.

Các quan chức phương Tây nghi ngờ rằng dấu vết uranium được IAEA phát hiện có thể cung cấp bằng chứng cho thấy Iran có một chương trình hạt nhân quân sự bí mật cho đến năm 2003.

Một trong những địa điểm này đã được công khai vào năm 2018 sau khi Netanyahu tiết lộ tại Liên Hợp Quốc và gọi đó là một nhà kho hạt nhân bí mật được giấu tại một nhà máy giặt thảm. Iran đã phủ nhận điều này nhưng vào năm 2019, các thanh tra viên của IAEA đã phát hiện ra sự hiện diện của các hạt uranium nhân tạo ở đó.

IAEA đang kiểm tra điều gì ở Iran?

Sau khi ban đầu chặn sự tiếp cận của IAEA, các thanh sát viên đã có thể thu thập mẫu vào năm 2020 từ hai địa điểm khác, ở đó họ cũng phát hiện sự hiện diện của các hạt uranium nhân tạo.

Ba địa điểm này được gọi là Turquzabad, Varamin và Marivan.

Địa điểm thứ tư không được công bố là Lavisan-Shian cũng là một phần trong cuộc điều tra của IAEA, nhưng các thanh sát viên của IAEA không bao giờ đến thăm địa điểm này vì nó đã bị Iran san bằng và phá hủy sau năm 2003.

Trong báo cáo toàn diện hôm thứ Bảy, IAEA nói rằng "việc Iran thiếu câu trả lời và làm rõ" các câu hỏi của cơ quan giám sát liên quan đến Lavisan-Shian, Varamin và Marivan "đã khiến cơ quan này kết luận rằng ba địa điểm này, và các địa điểm có thể có liên quan khác, là một phần của chương trình hạt nhân có cấu trúc không được công bố do Iran thực hiện cho đến đầu những năm 2000 và một số hoạt động đã xử dụng vật liệu hạt nhân không được công bố".

Điều gì tiếp theo?

Báo cáo toàn diện hôm thứ Bảy có thể là cơ sở cho các bước tiếp theo của các quốc gia châu Âu, dẫn đến sự leo thang căng thẳng giữa Iran và phương Tây.

Các nước châu Âu có thể hành động để kích hoạt các biện pháp trừng phạt chống lại Iran mà đã được dỡ bỏ theo thỏa thuận hạt nhân ban đầu năm 2015, trước tháng 10, khi thỏa thuận chính thức hết hạn.

Hôm thứ Năm, các quan chức cấp cao của Iran đã bác bỏ suy đoán về một thỏa thuận hạt nhân sắp xảy ra với Mỹ, nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải dỡ bỏ hoàn toàn các biện pháp trừng phạt và cho phép chương trình hạt nhân của nước này tiếp tục.

Những bình luận được đưa ra sau một ngày khi ông Trump nói rằng ông đã yêu cầu ông Netanyahu trì hoãn tấn công Iran để chính quyền Mỹ có thêm thời gian thúc đẩy một thỏa thuận mới với Tehran.

Ông Trump cho biết hôm thứ Sáu rằng ông vẫn nghĩ rằng một thỏa thuận có thể được hoàn thành trong "tương lai không xa".

"Họ không muốn bị nổ tung. Họ thà thực hiện một thỏa thuận", ông Trump nói về Iran. Ông nói thêm, "Đó sẽ là một điều tuyệt vời khi chúng ta có thể đạt được một thỏa thuận mà không có bom được thả trên khắp Trung Đông".

---------------------

_ Politico đăng lại bài báo của Associated Press.

_ Trần HSa lược dịch từ Politico.... 02/5/2025.