Israel ban hành lệnh sơ tán Tehran khi Iran đe dọa rời khỏi hiệp ước vũ khí hạt nhân.

Lệnh tương tự như những lệnh được ban hành ở Gaza, một dấu hiệu nữa cho thấy chiến dịch của Israel đang phát triển theo hướng chiến tranh tiêu hao. 

Khói bốc lên từ một nhà máy lọc dầu ở phía tây bắc Tehran, Iran. Cả hai bên đều nhắm mục tiêu vào các cơ sở dầu khí của nhau. Ảnh: Abedin Taherkenareh / EPA

Tác gỉả Julian Borger ở Tel Aviv ....Thứ Hai 16 Tháng Sáu 2025... The Guardian.

Các lực lượng Israel đã ban hành lệnh sơ tán cho cư dân của một phần lớn thủ đô Tehran hôm thứ Hai, cảnh báo họ về việc ném bom sắp xảy ra vào "cơ sở hạ tầng quân sự" ở khu vực đó, trong một bài đăng trên mạng xã hội rất giống với những bài đăng thường xuyên nhắm vào người Palestine ở Gaza trong 20 tháng qua.

Bài đăng trên X được trích từ tài khoản của người phát ngôn tiếng Ả Rập của Lực lượng Phòng vệ Israel, Đại tá Avichay Adraee, và là một dấu hiệu nữa cho thấy bản chất đang thay đổi của chiến dịch chống lại Iran của Israel, bắt đầu bằng các cuộc tấn công vào hệ thống phòng không, địa điểm hạt nhân và chuỗi chỉ huy quân sự, nhưng dường như đã chuyển sang một cuộc chiến tranh tiêu hao tập trung vào ngành công nghiệp dầu khí của Iran và thủ đô.

Cuối ngày thứ Hai, còi báo động vang lên khắp Israel một lần nữa, khi quân đội nước này nói rằng Iran đã phóng một loạt tên lửa khác.

Trong một dấu hiệu khác cho thấy các mục tiêu thay đổi ở cuộc tấn công của Israel, truyền hình nhà nước Iran thông báo vào tối thứ Hai rằng họ đang bị tấn công trong một buổi phát trực tiếp.

Âm thanh của một vụ nổ có thể được nghe thấy, và người dẫn chương trình tin tức vội vã rời khỏi máy quay khi bụi và mảnh vỡ xuất hiện trong trường quay. Tiếng kêu "Allahu Akbar" hoặc "Chúa vĩ đại nhất" có thể được nghe thấy ngoài màn hình và chương trình phát sóng đột ngột chuyển sang chương trình được ghi âm trước. Chương trình trực tiếp tiếp tục một thời gian sau đó.

Bài đăng trực tuyến của Adraee bao gồm một bản đồ mô tả một khu vực quan trọng của quận thứ ba ở phía bắc Tehran được tô màu đỏ giống như cách ông đã trình bày lệnh sơ tán cho người Palestine.

"Các công dân thân mến, vì sự an toàn của các bạn, vui lòng rời khỏi khu vực được mô tả ở quận 3 của Tehran ngay lập tức", thông điệp viết bằng tiếng Ba Tư.

"Trong những giờ tới, quân đội Israel sẽ tấn công cơ sở hạ tầng quân sự của chế độ Iran trong khu vực này, như họ đã làm trong những ngày gần đây ở Tehran. Sự hiện diện của các bạn trong khu vực này gây nguy hiểm cho tính mạng của các bạn."

Phát biểu với nhân viên tại căn cứ không quân Tel Nof, Thủ tướng Israel, Benjamin Netanyahu, xác nhận lệnh sơ tán.

"Không quân Israel kiểm soát bầu trời Tehran. Điều này thay đổi toàn bộ chiến dịch", ông nói.

"Khi chúng tôi kiểm soát bầu trời Tehran, chúng tôi tấn công các mục tiêu của chế độ, trái ngược với chế độ tội phạm Iran nhắm vào thường dân của chúng tôi và đến để giết phụ nữ và trẻ em. Chúng tôi yêu cầu người dân Tehran sơ tán, và chúng tôi hành động".

Ông Netanyahu sau đó nói rằng việc giết chết nhà lãnh đạo tối cao của Iran, Ayatollah Ali Hosseini Khamenei, sẽ "chấm dứt cuộc xung đột" trong một sự leo thang đáng ngại khác.

Sau cuộc tấn công bất ngờ của Israel vào sáng thứ Sáu, Iran đã tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa trả đũa vào các thành phố của Israel, tập trung vào các khu vực đông dân nhất giữa Tel Aviv và cảng Haifa.

Israel tấn công trường quay phim truyền hình nhà nước Iran trong chương trình phát sóng trực tiếp - video.../Tên lửa Iran tấn công một số địa điểm ở Israel khi cả hai nước đe dọa phản ứng thêm – video

Cả hai bên đã nhắm mục tiêu vào các cơ sở dầu khí của nhau, làm tăng mối đe dọa thảm họa môi trường, và các vụ nổ đã được báo cáo hôm thứ Hai gần các nhà máy lọc dầu ở miền nam Tehran.

Trước đó vào thứ Hai, Iran đã đe dọa rời khỏi hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) khi các cuộc tấn công ném bom của Israel bước sang ngày thứ tư, nhấn mạnh cuộc xung đột có khả năng gây ra một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn và cuộc chạy đua của Tehran để chế tạo vũ khí hạt nhân.

Thiệt hại về con người của cuộc chiến tiếp tục leo thang khi cả hai bên mở rộng phạm vi mục tiêu của họ, khi các nhà lãnh đạo G7 triệu tập tại dãy núi Rockies của Canada mà không có kế hoạch rõ ràng để chấm dứt xung đột. Có báo cáo hôm thứ Hai rằng Donald Trump đã từ chối ký một tuyên bố chung kêu gọi thu hẹp cuộc xung đột.

"Họ nên nói chuyện, và họ nên nói chuyện ngay lập tức", ông Trump nói về Tehran trong hội nghị thượng đỉnh. "Tôi muốn nói rằng Iran không giành chiến thắng trong cuộc chiến này".

Tờ Wall Street Journal đưa tin hôm thứ Hai rằng Iran đã gửi một thông điệp đến Israel và Mỹ thông qua các bên trung gian Ả Rập, rằng họ đang tìm cách chấm dứt chiến sự và nối lại các cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân của mình.

Tuy nhiên, báo cáo tương tự cho biết lập trường của họ là họ sẽ chỉ quay trở lại bàn đàm phán nếu Israel ngừng tấn công. Không có dấu hiệu nào cho thấy Israel dự tính tạm dừng.

Bộ Y tế Iran cho biết 224 người ở Iran đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công của Israel, 90% trong số đó là dân thường và hơn 1.400 người bị thương. Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Israel đe dọa sẽ ném bom thêm vào Tehran, nơi có một cuộc di cư của cư dân đã được báo cáo, làm tắc nghẽn các con đường ra khỏi thủ đô.

Tổ chức Trăng lưỡi liềm đỏ của Iran cho biết ba trong số những người cứu hộ đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel ở tây bắc Tehran, đồng thời nói thêm: "Vụ việc này không chỉ là một tội ác chống lại luật nhân đạo quốc tế mà còn là một cuộc tấn công trắng trợn vào nhân đạo và đạo đức".

Một hình ảnh vệ tinh cho thấy cơ sở làm giàu Isfahan ở Iran.

Ảnh: Maxar Technologies/ReutersẢnh: Maxar Technologies / Reuters

Tại Israel, ít nhất 23 thường dân đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công bằng tên lửa trả đũa của Iran kể từ cuộc tấn công bất ngờ đầu tiên của Israel vào sáng thứ Sáu, và gần 600 người đã bị thương, theo các nguồn tin chính thức.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Iran, Esmaeil Baghaei, thông báo hôm thứ Hai rằng quốc hội Iran, Majlis, đang chuẩn bị một dự luật rút nước này ra khỏi thỏa thuận NPT năm 1968, trong đó bắt buộc nước này phải từ bỏ vũ khí hạt nhân và trải qua các cuộc thanh tra quốc tế để xác minh sự tuân thủ. Ông Baghaei nói thêm rằng Tehran vẫn phản đối việc phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Tổng thống nước này, Masoud Pezeshkian, cũng nhấn mạnh rằng Iran không có ý định phát triển vũ khí hạt nhân nhưng sẽ theo đuổi quyền về năng lượng hạt nhân và nghiên cứu. Ông chỉ ra rằng Ali Khamenei, đã ban hành một sắc lệnh tôn giáo chống lại vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Israel là quốc gia Trung Đông duy nhất có vũ khí hạt nhân và không ký NPT, nhưng chưa bao giờ chính thức thừa nhận kho vũ khí của họ.

Họ đang tìm cách duy trì sự độc quyền của mình bằng các cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân của Iran, tuyên bố rằng Tehran sắp chế tạo một quả bom. Các đánh giá trước đây của tình báo Mỹ và cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hiệp Quốc không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy Iran đã bắt đầu lắp ráp vũ khí hạt nhân.

Những người Israel chỉ trích cuộc tấn công nói rằng nó không thể phá hủy kho dự trữ bí quyết hạt nhân của Iran - mặc dù Israel đã nhắm mục tiêu vào các nhà khoa học hạt nhân Iran, tuyên bố đã giết chết 14 người - và có thể thúc đẩy giới lãnh đạo ra lệnh lắp ráp đầu đạn hạt nhân.

Rafael Grossi, người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, nói với BBC rằng rất có thể tất cả khoảng 15.000 máy ly tâm tại nhà máy làm giàu uranium lớn nhất Iran ở Natanz đã bị hư hỏng nặng hoặc bị phá hủy do bị cắt điện bởi một cuộc tấn công của Israel gây ra.

Nhưng ông cho biết có rất ít thiệt hại hoặc không có thiệt hại tại nhà máy Fordow riêng biệt.

Hôm thứ Hai, có báo cáo về các cuộc tấn công của Israel vào trụ sở của lực lượng Vệ binh Cách mạng al-Quds ở Tehran, một lực lượng viễn chinh được triển khai trong các cuộc chiến tranh nước ngoài.

Bất chấp tuyên bố Israel có ưu thế trên không so với phần lớn Iran, các lực lượng Iran vẫn có thể phóng tên lửa đạn đạo từ lãnh thổ của họ và một số tiếp tục trốn tránh hệ thống phòng không nhiều lớp của Israel. Các quan chức Lực lượng Phòng vệ Israel ước tính rằng họ đã có thể đánh chặn 80-90% tên lửa của Iran, với 5-10% bắn trúng các khu dân cư trên thực tế.

Tám người Israel khác đã thiệt mạng trong đêm bởi các cuộc tấn công tên lửa của Iran, trong đó có bốn người ở Petah Tikva, nơi một tên lửa bắn trúng một khu chung cư. Ba người chết vì các vụ nổ ở Haifa và một người đàn ông lớn tuổi đã thiệt mạng khi nhà của ông bị sập do sóng xung kích từ một vụ nổ ở Bnei Brak, phía đông Tel Aviv.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran tuyên bố đã bắt đầu các cuộc tấn công "mạnh mẽ và chết chóc hơn" và đã tìm ra cách gây nhầm lẫn trong các hệ thống phòng không của Israel. Không có cách nào ngay lập tức để xác minh độc lập tuyên bố.

Một người đàn ông bế một cô gái bị thương sau một vụ nổ ở trung tâm Tehran vào ngày 15 tháng 6 sau một cuộc tấn công của Israel. Ảnh: Morteza Zangene / APẢnh: Morteza Zangene / AP

Các lực lượng Mỹ cho đến nay đã giúp Israel đánh chặn tên lửa của Iran, nhưng đã không tham gia - ít nhất là công khai - vào các hoạt động ném bom tấn công. Tuy nhiên, hôm thứ Hai, Reuters dẫn lời hai quan chức Mỹ giấu tên nói rằng việc di chuyển hơn 30 máy bay tiếp nhiên liệu quân sự đến châu Âu nhằm cung cấp cho ông Trump nhiều lựa chọn hơn ở Trung Đông. Những máy bay tiếp dầu như vậy cho phép máy bay chiến đấu tiếp nhiên liệu giữa không trung và cho phép xuất kích nhiều hơn mỗi ngày trong thời chiến.

Khi cư dân Tehran sơ tán khỏi thủ đô với số lượng ngày càng tăng, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz đe dọa sẽ khiến người Tehran "phải trả giá" cho quyết định của Ali Khamenei tiếp tục bắn tên lửa vào Israel để trả đũa cuộc tấn công của Israel.

Hãng thông tấn Fars do nhà nước Iran hậu thuẫn đưa tin rằng chính quyền đã hành quyết một người đàn ông bị kết tội làm gián điệp cho cơ quan tình báo Israel, Mossad. Đây là vụ hành quyết thứ ba đối với một điệp viên bị cáo buộc trong những tuần gần đây.

-----------------

_ Tác gỉả Julian Borger ở Tel Aviv.

_ Trần HSa lược dịch từ The Guardian... 17/6/2025.