Đồng minh của Iran là ai? Và liệu có giúp ích gì nếu Mỹ tham gia cùng Israel trong cuộc chiến?

 

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian chụp ảnh trong cuộc họp của họ tại Điện Kremlin vào ngày 17 tháng 1 năm 2025. Vyacheslav Prokofyev, Sputnik, Kremlin Pool Ảnh qua AP, File

Tác giả....Ali Mamouri....19 Tháng Sáu, 2025 ..The Conversation.

Khi Israel tiếp tục tấn công Iran, Tổng thống Mỹ Donald Trump và các nhà lãnh đạo toàn cầu khác đang cứng rắn hơn trong lập trường chống lại Cộng hòa Hồi giáo.

Trong khi xem xét một cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran, ông Trump đã đe dọa nhà lãnh đạo tối cao của Iran, tuyên bố biết vị trí của ông ấy và gọi ông ta là "một mục tiêu dễ dàng". Ông Trump đã yêu cầu Iran "đầu hàng vô điều kiện".

Trong khi đó, các quốc gia như Đức, Canada, Anh và Úc đã cứng rắn hơn, yêu cầu Iran từ bỏ hoàn toàn chương trình hạt nhân của nó.

Vì vậy, khi áp lực gia tăng lên Iran, họ có phải chiến đấu một mình không? Hay họ có các đồng minh có thể hỗ trợ ?

"Trục kháng chiến" của Iran đã sụp đổ hoàn toàn?

Iran từ lâu đã dựa vào một mạng lưới các  đồng minh là các nhóm bán quân sự trên khắp Trung Đông như một phần trong chiến lược răn đe của nó. Cách tiếp cận này phần lớn đã bảo vệ nước này khỏi các cuộc tấn công quân sự trực tiếp của Mỹ hoặc Israel, bất chấp các mối đe dọa và áp lực liên tục.

Cái gọi là "trục kháng chiến" này bao gồm các nhóm như Hezbollah ở Lebanon, Lực lượng Huy động Nhân dân (PMF) ở Iraq, các chiến binh Houthi ở Yemen, cũng như Hamas ở Gaza, từ lâu đã chịu ảnh hưởng của Iran ở các mức độ khác nhau. Iran cũng ủng hộ chế độ của Bashar al-Assad ở Syria trước khi bị lật đổ vào năm ngoái.

Các nhóm này vừa đóng vai trò như một vùng đệm ở khu vực vừa là phương tiện để Iran khai  triển sức mạnh mà không cần can dự trực tiếp.

Tuy nhiên, trong hai năm qua, Israel đã giáng những đòn đáng kể vào mạng lưới này.

Hezbollah - từng là đồng minh phi nhà nước mạnh nhất của Iran - đã bị vô hiệu hóa sau nhiều tháng tấn công của Israel. Kho vũ khí của họ đã bị nhắm mục tiêu và bị phá hủy một cách có hệ thống trên khắp Lebanon. Và nhóm này đã phải chịu một tổn thất lớn về tâm lý và chiến lược với vụ ám sát thủ lĩnh có ảnh hưởng nhất của nó, Hassan Nasrallah.

Tại Syria, các lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn phần lớn đã bị trục xuất sau sự sụp đổ của chế độ Assad, tước đi một chỗ đứng quan trọng khác của Iran trong khu vực.

Điều đó nói lên rằng, Iran hiện duy trì ảnh hưởng mạnh mẽ ở Iraq và Yemen.

Lực lượng Huy động Nhân dân  ở Iraq, với ước tính 200.000 chiến binh, vẫn đáng gờm. Houthi có đội ngũ chiến binh có quy mô tương tự ở Yemen.

Các thành viên của Lực lượng Huy động Nhân dân (PMF) mang theo hình ảnh của các đồng chí thiệt mạng trong các cuộc không kích của Mỹ ở miền tây Iraq vào năm 2024. Ahmed Jalil / EPA

Nếu tình hình leo thang thành một mối đe dọa sống còn đối với Iran - với tư cách là quốc gia duy nhất do người Shiite lãnh đạo trong khu vực - tình đoàn kết tôn giáo có thể thúc đẩy các nhóm này tham gia tích cực. Điều này sẽ nhanh chóng mở rộng cuộc chiến trên toàn khu vực.

Ví dụ, Lực lượng Huy động Nhân dân (PMF) có thể phát động các cuộc tấn công vào 2.500 binh sĩ Mỹ đóng quân ở Iraq. Thật vậy, người đứng đầu Kata'ib Hezbollah, một trong những phe phái cứng rắn hơn của PMF, đã hứa sẽ làm như vậy:

"Nếu Mỹ dám can thiệp vào cuộc chiến, chúng ta sẽ trực tiếp nhắm vào lợi ích của họ và các căn cứ quân sự trải rộng khắp khu vực mà không do dự."

Bản thân Iran cũng có thể nhắm mục tiêu vào các căn cứ của Mỹ ở các nước trong vùng Vịnh Ba Tư bằng tên lửa đạn đạo, cũng như đóng eo biển Hormuz, nơi khoảng 20% nguồn cung dầu của thế giới đi qua.

Liệu các đồng minh khu vực và toàn cầu của Iran có can thiệp?

Một số cường quốc trong khu vực duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Iran. Đáng chú ý nhất trong số đó là Pakistan - quốc gia Hồi giáo duy nhất có kho vũ khí hạt nhân.

Trong nhiều tuần, Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đã cố gắng liên kết Iran chặt chẽ hơn với Pakistan trong việc chống lại các hành động của Israel ở Gaza.

Trong một dấu hiệu cho thấy tầm quan trọng của Pakistan trong cuộc chiến Israel-Iran, ông Trump đã gặp tư lệnh quân đội của nước này ở Washington khi ông cân nhắc một cuộc tấn công có thể xảy ra vào nước láng giềng của Pakistan.

Các nhà lãnh đạo Pakistan cũng đã thể hiện lòng trung thành của họ rất rõ ràng. Thủ tướng Shehbaz Sharif đã đề nghị tổng thống Iran "đoàn kết vững chắc" khi "đối mặt với sự xâm lược vô cớ của Israel". Và Bộ trưởng Quốc phòng Pakistan Khawaja Asif gần đây cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng Israel sẽ "suy nghĩ nhiều lần trước khi đối đầu với Pakistan".

Những người ủng hộ Houthi cầm các biểu ngữ chống Mỹ và Israel và vẫy cờ của "trục kháng chiến" do Iran hậu thuẫn trong một cuộc biểu tình ở thủ đô Yemen. Yahya Arhab / EPA

Những tuyên bố này báo hiệu một lập trường kiên quyết mà không cam kết can thiệp một cách rõ ràng.

Tuy nhiên, Pakistan cũng đã hành động để giảm leo thang căng thẳng. Họ đã kêu gọi các quốc gia đa số Hồi giáo khác và đối tác chiến lược của họ, Trung Quốc, can thiệp về mặt ngoại giao trước khi bạo lực leo thang thành một cuộc chiến tranh khu vực rộng lớn hơn.

Trong những năm gần đây, Iran cũng đã đưa ra các đề nghị ngoại giao với các đối thủ cũ trong khu vực, chẳng hạn như Ả Rập Xê Út và Ai Cập, để cải thiện quan hệ.

Những thay đổi này đã giúp tập hợp sự ủng hộ rộng rãi hơn trong khu vực đối với Iran. Gần hai chục quốc gia đa số Hồi giáo - bao gồm một số quốc gia duy trì quan hệ ngoại giao với Israel - đã cùng nhau lên án các hành động của Israel và kêu gọi giảm leo thang.

Tuy nhiên, khó có khả năng các cường quốc khu vực như Ả Rập Saudi, Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ hỗ trợ Iran về mặt vật chất, do họ có liên minh mạnh mẽ với Mỹ.

Các đồng minh toàn cầu quan trọng của Iran, Nga và Trung Quốc, cũng đã lên án các cuộc tấn công của Israel. Trước đây, họ đã bảo vệ Tehran khỏi các nghị quyết trừng phạt tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc.

Tuy nhiên, cả hai cường quốc Nga và Trung Quốc, dường như không sẵn sàng - ít nhất là cho đến bây giờ - leo thang cuộc đối đầu bằng cách cung cấp hỗ trợ quân sự trực tiếp cho Iran hoặc tham gia vào một cuộc đối đầu với Israel và Mỹ.

Về mặt lý thuyết, điều này có thể thay đổi nếu xung đột mở rộng và Washington công khai theo đuổi chiến lược thay đổi chế độ ở Tehran. Cả hai quốc gia đều có lợi ích địa chính trị và an ninh to lớn đối với sự ổn định của Iran. Điều này là do chính sách "Hướng Đông" lâu dài của Iran và tác động từ sự bất ổn của Iran đối với khu vực và nền kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, ở giai đoạn hiện tại, nhiều nhà phân tích cho rằng cả hai nước Nga và Trung Quốc, khó có thể tham gia trực tiếp.

Moscow vẫn đứng ngoài lề khi chế độ Assad sụp đổ ở Syria, một trong những đồng minh thân cận nhất của Nga trong khu vực. Không chỉ tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine, Nga cũng không muốn gây nguy hiểm cho việc cải thiện quan hệ với chính quyền Trump.

Trung Quốc đã đưa ra sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Iran về mặt lời lẽ cường điệu, nhưng lịch sử cho thấy nước này không mấy quan tâm đến việc tham gia trực tiếp vào các cuộc xung đột ở Trung Đông.

-------------------

_ Tác giả....Ali Mamouri..

_ Trần HSa lược dịch từ The Conversation.... 20/6/2025.