Điều gì tiếp theo cho Iran?

 

Các cô gái trẻ Iran hô vang các khẩu hiệu chống Mỹ và chống Israel khi tham gia một cuộc biểu tình ở trung tâm thành phố Tehran lên án các cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran , vào ngày 22 tháng 6 năm 2025, trong bối cảnh chiến tranh Iran-Israel. Ảnh của Morteza Nikoubazl / NurPhoto.

Tác giả Tasha Kheiriddin. ... 23 Tháng Sáu, 2025. ... Gzero Media.

Mỹ đã trở lại chiến tranh ở Trung Đông: Tối  thứ Bảy, quân đội Mỹ đã tung ra 75 vũ khí dẫn đường chính xác, trong đó có 14 quả bom "phá boongke", nhằm vào các cơ sở hạt nhân Fordo, Natanz và Isfahan của Iran. Israel tiếp tục tấn công các tuyến đường tiếp cận  Fordo vào thứ Hai. Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện đang công khai dự tính thay đổi chế độ.

Hiện vẫn chưa rõ mức độ thiệt hại đối với năng lực hạt nhân của Iran. Ông Trump hoan nghênh chiến dịch này và nói rằng Mỹ đã "xóa sổ hoàn toàn và hoàn toàn" chương trình hạt nhân của Iran, nhưng Phó Tổng thống JD Vance hôm Chủ nhật cho biết Tòa Bạch Ốc  sẽ "bảo đảm rằng chúng tôi làm điều gì đó với nhiên liệu đó", ngầm thừa nhận rằng Cộng hòa Hồi giáo có thể vẫn giữ lại được nguồn cung cấp uranium làm giàu. Về phần mình, Tehran cho biết họ đã chuyển nhiên liệu và công nghệ quan trọng ra khỏi các địa điểm hạt nhân quan trọng, trước khi chúng bị ném bom.

Iran có thể trả đũa như thế nào? Tehran kêu gọi trả thù, nhưng vẫn chưa rõ điều đó trông như thế nào. Cuộc chiến Israel-Iran từ ban đầu vẫn tiếp tục, khi hai bên trao đổi hàng loạt tên lửa đạn đạo vào cuối tuần qua. Liệu Mỹ có trở nên đan xen hơn nữa hay không là một vấn đề khác. Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi cảnh báo trong một bài đăng trên X rằng các cuộc tấn công của Mỹ "sẽ gây ra hậu quả vĩnh viễn" và Tehran "có sẳn tất cả các lựa chọn". Chúng bao gồm:

Đóng cửa eo biển Hormuz. Iran có thể rải thủy lôi dưới biển, quấy rối tàu chở dầu bằng xuồng cao tốc để ngăn chặn việc đi lại ở Eo biển, và cấm tuần tra; điều này sẽ làm tê liệt khoảng 20% ​​hoạt động vận chuyển dầu toàn cầu và khiến giá dầu tăng vọt – giá cả đã tăng lên trước dự đoán về việc đóng cửa eo biển. Nhưng Tehran cũng sẽ phải trả giá về mặt kinh tế khi bị giữ lại mặt hàng xuất khẩu chính của mình, điều mà Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio gọi là "tự sát về kinh tế". Quốc hội Iran dường như không hề nao núng: họ đã bỏ phiếu vào Chủ Nhật để ủng hộ kế hoạch đóng Eo biển Hormuz, trong khi chờ Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao của nước này phê duyệt.

Tấn công các căn cứ của Hoa Kỳ. Các địa điểm quân sự của Mỹ trong khu vực đang trong tình trạng báo động cao sau khi Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran gọi quân đội Mỹ không phải là "sức mạnh" mà là "điểm dễ bị tổn thương". Tehran cũng cho biết hôm  thứ Hai rằng cuộc tấn công của Mỹ đã mở rộng phạm vi các mục tiêu hợp pháp. Tuy nhiên, các nhà phân tích ước tính rằng một nửa số bệ phóng tên lửa của Iran đã bị phá hủy và nước này đã làm cạn kiệt đáng kể kho dự trữ khoảng 2.000-3.000 tên lửa.

Tấn công các lợi ích khác của Mỹ. Iran có thể tấn công nhân viên và lợi ích của Mỹ trong khu vực, theo chuyên gia Trung Đông Jonathan Panikoff của Hội đồng Đại Tây Dương. Họ cũng có thể chờ đợi thời gian, xây dựng lại khả năng và lên kế hoạch tấn công khủng bố bên trong nước Mỹ, bao gồm cả các cuộc tấn công không gian mạng vào cơ sở hạ tầng quan trọng. Tuy nhiên, những chiến thuật như vậy có thể không làm hài lòng những người theo đường lối cứng rắn, và chế độ suy yếu có thể cảm thấy cần phải phô trương sức mạnh lớn hơn và nhanh hơn.

Tận dụng các đồng minh và các lực lượng ủy nhiệm. Nga đã lên án các cuộc tấn công của Mỹ và có thể tham gia sâu hơn, với việc ông Araghchi sẽ đến Moscow để tham vấn vào hôm thứ Hai. Iran có thể triển khai các lực lượng ủy nhiệm Hamas và Houthi có trụ sở tại Yemen - những người đã thề sẽ trả thù - để tấn công các địa điểm của Mỹ hoặc Israel. Các phe phái cứng rắn bên trong Iran cũng có thể tạo được động lực.

Người Iran muốn gì?

Trong nước, phản ứng của công chúng là trái chiều: hiệu ứng tập hợp chung quanh lá cờ kết hợp với những bất bình đang diễn ra với chế độ vì khó khăn kinh tế, tham nhũng và thiếu tự do. Quan trọng hơn, không có phong trào đối lập quần chúng nào sẵn sàng lật đổ chế độ, và sự giám sát chặt chẽ khiến việc tổ chức trở nên khó khăn hơn.

Bên ngoài Iran, cộng đồng người Iran ở hải ngoại từ lâu đã ủng hộ cải cách hoặc thay đổi chế độ, nhưng chính phủ hiện đang hạn chế ảnh hưởng của họ ở trong nước. Iran đã đóng cửa internet và khai triển các bot trả lời AI, khiến việc liên lạc trở nên cực kỳ khó khăn, hạn chế những tin tức mà người Iran có thể nhận được, và khả năng tham gia của họ.

Chế độ có gặp rắc rối không? Thật khó để nói. Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei hiện đang ẩn náu, cố tình cắt đứt liên lạc với tất cả trừ một nhóm nhỏ các đồng minh thân cận, và ông hiện đang vạch ra các kế hoạch kế vị đề phòng trường hợp ông bị giết. Israel đã ám sát một số nhân vật quân sự chủ chốt, và các cuộc không kích hiện đang nhắm  vào các mục tiêu mang tính biểu tượng khác của chế độ, bao gồm một nhà tù khét tiếng dành cho các tù nhân chính trị. Chế độ hiện đang duy trì sự ổn định, nhưng liệu có lúc nào đó người dân Iran – hay ít nhất là những thành phần tinh hoa chủ chốt của chế độ – bắt đầu cảm thấy rằng Ayatollah, giống như vị hoàng đế trong truyền thuyết hay không? Đó là hoàng đế ở truồng !

------------------------

_Tác giả Tasha Kheiriddin.

_ Trần HSa lược dịch từ Gzero Media.... 24/6/2025.