Donald Trump đánh Bom Iran và nước Mỹ chờ Đợi.

Cuộc tấn công của Mỹ là chưa từng có, và hậu quả thì không thể dự đoán.

 

Ảnh của Carlos Barria / Reuters / Bloomberg / Getty.

Tác giả David Remnick....Ngày 22 tháng Sáu năm 2025.... The New Yorker.

Hoa Kỳ đã tham gia cùng Israel trong cuộc chiến chống lại Iran vào tối thứ bảy, khi Tổng thống Donald Trump ra lệnh cho máy bay ném bom của Mỹ tiêu diệt ba địa điểm hạt nhân chính yếu. Ngay trước 8 giờ tối , Trump lên Truth Social  để cung cấp tin tức:

    "Chúng tôi đã hoàn thành cuộc tấn công rất thành công của chúng tôi vào ba địa điểm hạt nhân ở Iran, bao gồm Fordow, Natanz, và Esfahan. Tất cả các máy bay hiện đang ở bên ngoài không phận của Iran. Một lượng bom đầy đủ đã được thả xuống địa điểm chính, Fordow. Tất cả các máy bay đều an toàn trên đường trở về".

Trong một bản tin tóm tắt trên truyền hình lúc 10 giờ tối, Trump tuyên bố chiến dịch này là một "thành công quân sự ngoạn mục" và cho biết ba địa điểm đã bị "xóa sổ hoàn toàn".

 

Trong những ngày gần đây, số phiếu thăm dò đã chỉ ra rằng phần lớn người dân Mỹ - bao gồm cả đa số những người ủng hộ Tổng thống - đều chống đối chiến tranh với Iran. Bằng cách ra lệnh tấn công, Trump đã hành động mà không có sự chấp thuận của Quốc hội và trái ngược với lời hứa trong chiến dịch tranh cử của ông là tránh những thảm họa như đã xảy ra ở Iraq, Libya và Afghanistan. Gần đây tôi đã viết một bài đánh giá nhiều mối nguy hiểm và khả năng có thể xảy ra sau một vụ đánh bom của Mỹ ở Iran. Sau khi nghe tin, tôi đã ngay lập tức gọi cho một trong những chuyên gia hiểu biết nhất của đất nước về Iran, Karim Sadjadpour. Ông là một học giả tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế và làm việc với tư cách là nhà phân tích tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế ở Tehran, từ năm 2003 đến năm 2005.

Sadjadpour nói với tôi, khoảng mười phút sau khi Trump thông báo "Tôi đang bị sốc. Tôi ngồi ở đây xem chuyện này trên CNN và cố gắng để xem phản ứng trên Twitter bằng ngôn ngữ Ba-tư."

"Điều này là chưa từng có, thả ba mươi ngàn cân bom", ông tiếp tục. “Bất kỳ ai từng quan sát hai thập kỷ lịch sử gần đây ở Trung Đông sẽ phải suy nghĩ kỹ về việc tung ra một cuộc tấn công như vậy. Bạn sẽ muốn suy nghĩ trước nhiều bước, và không có bằng chứng nào cho thấy Tổng thống đã làm như vậy. Dòng tweet và bình luận công khai của ông đã tạo ra ấn tượng rằng, đây là hồi kết của chiến tranh và là khởi đầu của hòa bình, nhưng tôi nghi ngờ người Iran lại nghĩ khác. Họ có một chương trình mà họ đã chi hàng trăm tỷ đô la. Chế độ này—có lẽ không phải người dân, mà là chế độ này—tự hào về điều đó và giờ đây nó bị phá hủy. Không có chế độ độc tài nào muốn bị coi là yếu đuối và bị nhục nhã trong mắt người dân của chính họ.”

Câu hỏi bây giờ là Iran sẽ đáp trả như thế nào.  Sadjadpour nói. "Nếu các thủ lĩnh hồi giáo Khamenei phản ứng yếu ớt, ông ta sẽ mất mặt. Nếu phản ứng quá mạnh mẽ, ông ta có thể bị mất cái đầu của mình."

“Nhiều lựa chọn mà họ có để trả đũa là chiến lược tương đương với một vụ đánh bom tự sát,” ông tiếp tục. “Họ có thể gây ra thiệt hại to lớn cho các đại sứ quán của chúng ta. Họ có thể thả mìn ở Eo biển Hormuz. Họ có thể tiếp tục các cuộc tấn công bằng tên lửa vào Israel. Họ có thể cố gắng gây ra thiệt hại thực sự cho nền kinh tế thế giới, mặc dù chế độ này có thể không sống sót sau cú đánh trả.”

Trong vài tuần qua, tình báo Israel và các phi công ném bom đã xóa sổ phần lớn các cơ quan an ninh cao cấp của Iran, cùng với các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của đất nước này. Tuy nhiên, Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo vẫn còn tại vị, và theo nhiều phân tích, họ có khả năng lấp đầy bất kỳ khoảng trống quyền lực nào, ít nhất là trong ngắn hạn. Nhưng sự thật là, Sadjadpour nói, các sự kiện trong những ngày và tháng tới sẽ khó có thể dự đoán được.

Liệu người Israel hay người Mỹ có bao giờ đưa ra được bằng chứng cứng rắn, thuyết phục về mối đe dọa hạt nhân của Iran và thời điểm xảy ra hay chưa ? Không phải lần đầu tiên, Benjamin Netanyahu khẳng định rằng mối đe dọa sắp xảy ra và hành động theo đó, nhưng ông vẫn chưa cung cấp cho công chúng bằng chứng rõ ràng về việc Iran sắp có vũ khí hạt nhân. Trump cũng vậy. Israel và Hoa Kỳ hiện đã làm chậm chương trình hạt nhân của Iran hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, nếu chế độ này tồn tại, họ hoàn toàn có thể thực hiện một nỗ lực bí mật trong tương lai để sản xuất hoặc có được vũ khí nguyên tử như một biện pháp răn đe, chống lại việc lặp lại các cuộc tấn công vừa diễn ra.

Sadjadpour nói “Liệu chúng ta có nhìn lại và nói rằng điều này đã ngăn chặn một quả bom của Iran hay bảo đảm một quả bom không hình thành. Tương tự như vậy, chúng ta đã đẩy nhanh sự sụp đổ của chế độ, hay chúng ta đã củng cố nó? Lịch sử hiện đại của Trung Đông không đưa ra câu trả lời thuận lợi cho những câu hỏi này. Iran đang ở trong một tình huống độc đáo. Có thể các chỉ huy của Lực lượng Vệ binh Cách mạng sẽ nhìn vào Lãnh tụ Tối cao, Khamenei, và nói, 'Ông đã dẫn chúng tôi đến sự hủy diệt. Chúng tôi đã là quốc gia bị trừng phạt và cô lập nhất trên thế giới, và bây giờ chương trình hạt nhân của ông đã bị phá hủy và chúng tôi bị sỉ nhục. Đã đến lúc ông phải tránh sang một bên.' ”

Khamenei đã tám mươi sáu tuổi và đã nắm quyền từ năm 1989. Sadjadpour nói “Ông ấy là một trong những nhà độc tài tại vị lâu nhất trên thế giới—bạn không thể trở thành như vậy nếu là một tay cờ bạc Ông ấy có bản năng sinh tồn nhưng cũng có bản năng kháng cự. Ngay lúc này, bản năng sinh tồn và bản năng kháng cự  của ông ấy đang căng thẳng. Hãy tưởng tượng xem: Bạn đã tám mươi sáu tuổi với những giới hạn về thể chất và có lẽ là cả nhận thức đi kèm với điều đó. Bạn có nhận bắt và nhận xét thông tin bị hạn chế, nhưng giờ đây bạn được cho là sẽ lãnh đạo một cuộc chiến chống lại Hoa Kỳ, siêu cường lớn nhất thế giới, và Israel, cường quốc quân sự lớn nhất khu vực, và bạn đang làm điều đó từ một boongke. Thật khó để thấy kết quả có thể tích cực như thế nào đối với ông ấy".

“Nhưng, như chúng ta đã biết, quá thường xuyên trong lịch sử, thành công quân sự không phải lúc nào cũng chuyển thành thành công chính trị. Theo tôi - và có lẽ lịch sử sẽ nhìn nhận khác - rất nhiều điều chúng ta làm bây giờ với tư cách là một quốc gia không phải được phản ảnh từ sự cân nhắc quốc gia, hay vì lợi ích quốc gia. Đó là sự thúc đẩy của một con người. Trump nhậm chức với niềm tin rằng sự hiện diện của ông sẽ giải quyết được các cuộc xung đột thế giới trong vòng hai mươi bốn giờ: Nga-Ukraine, Israel-Palestine. Khi Trump thấy rằng mình không thành công, ông đã có cảm giác cấp bách to lớn để đưa ra một giải pháp ở Iran. Kết hợp giữa sự kiên trì của Netanyahu và sự thách thức của Khamenei, đã biến Trump từ một người tự xưng là người gìn giữ hòa bình thành một kẻ hiếu chiến.”

Tại Ả Rập Xê Út vào tháng trước, Trump đã có bài phát biểu đặc biệt chỉ trích gay gắt các cuộc can thiệp quân sự và các cuộc phiêu lưu 'xây dựng quốc gia' ở Trung Đông. Trump nói "Cuối cùng, những người được gọi là xây dựng quốc gia đã phá hủy nhiều quốc gia hơn là họ xây dựng, Và những người theo chủ nghĩa can thiệp đã can thiệp vào các xã hội phức tạp mà họ thậm chí không hiểu".

Trong bài phát biểu của mình, Trump dường như đã phân biệt rõ ràng giữa ông và những người tiền nhiệm của đảng Cộng hòa như George W. Bush, khi nói rằng, "Trong những năm gần đây, quá nhiều Tổng thống Hoa Kỳ đã bị ám ảnh bởi quan niệm rằng, nhiệm vụ của chúng ta là nhìn vào tâm hồn của các nhà lãnh đạo nước ngoài và xử dụng chính sách của Hoa Kỳ để thực thi công lý đối với tội lỗi của họ." Chính kiểu hùng biện này đã giành được sự chấp thuận của phe cô lập của phong trào MAGA và Đảng Cộng hòa, bao gồm Steve Bannon và Tucker Carlson. Hành động của Trump ở Iran vào đêm thứ Bảy chắc chắn sẽ khiến phe này xa lánh vì hành động đó nhận được lời khen ngợi từ những người như bình luận viên của Fox News,  Mark Levin và Sean Hannity, cũng như Thượng nghị sĩ Ted Cruz và Lindsey Graham.

Sadjadpour nói “Trump đi đến chức Tổng thống với ý tưởng Nixon-đi-Trung Quốc liên quan đến Iran. Ông ấy muốn xây dựng khách sạn ở đó. Và bây giờ ông ấy đã thả một quả bom ba mươi nghìn pound. Ông ấy thất vọng vì đã không giải quyết được Gaza hay Ukraine. Thỏa thuận hạt nhân mà Obama đã làm việc với Iran và phần còn lại, J.C.P.O.A.( Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung), là một cuộc đàm phán kéo dài hai năm. Ông ấy không kiên nhẫn với việc làm đó. Và khi Khamenei không nhanh chóng đồng ý với các điều khoản của ông, và khi ông ấy gặp phải sự kiên trì của Netanyahu và sự phản kháng của Khamenei, ông ấy đã thay đổi. Thức dậy sau cuộc xâm lược của Israel, Trump muốn gắn mình với thành công đó. Ông ấy không muốn Netanyahu một mình nhận lãnh khoảnh khắc Churchill. Ông ấy muốn được nhớ đến vì đã phá hủy các cơ sở hạt nhân. Nhưng điều đó có nghĩa là Tổng thống tiếp theo sẽ phải đối mặt với cùng một thách thức.”

 Sadjadpour nói, mặc dù đúng là nhiều người Iran khinh thường chế độ thần quyền đang cai trị, và mặc dù đúng là người dân Iran nằm trong số những người ủng hộ Mỹ nhất trong khu vực, nhưng không có lý do gì để tin rằng ngay cả những người ngang bướng nhất đối với chế độ  thần quyền cũng sẽ hoan nghênh sự can thiệp của nước ngoài. Và ít nhất là trong ngắn hạn, nếu chế độ này sụp đổ, không có khả năng Iran sẽ có một nền dân chủ tự do thế tục, với quyền công dân cho phụ nữ, và các nhóm tôn giáo thiểu số. Thay đổi chế độ hiếm khi, nếu có, được coi là một món quà. CIA và các công ty dầu mỏ của Anh đã giúp quân đội lật đổ Mohammad Mosaddegh, một Thủ tướng Iran được yêu mến, vào năm 1953, và cuộc đảo chính đó vẫn là một phần của cuộc thảo luận chính trị ở Iran.

Ông nói,“Từ Thế chiến thứ hai đến năm 2010, hơn một nửa các chế độ độc tài sụp đổ đã được tiếp nối bởi các chế độ độc tài khác, và Iran, vào năm 1979, chỉ là một trong số nhiều chế độ như vậy. Chỉ có một phần tư trong số đó dẫn đến dân chủ. Và con số đó thấp hơn, nếu nó được kích hoạt bởi bạo lực hoặc xâm lược quân sự bởi nước ngoài. Chúng ta nên rất cảnh giác với ý tưởng rằng những gì đã xảy ra trong đêm nay bằng cách nào đó sẽ tự động dẫn đến một Mùa xuân Ba Tư dân chủ”.

----------------------

_Tác giả David Remnick là biên tập viên của tờ The New Yorker từ năm 1998 và là thành viên biên soạn từ năm 1992. 

_ Trần HSa lược dịch từ The New Yorker.... 22/6/2025.