Việt Nam đối mặt với sức nóng từ việc bị Mỹ áp thuế lên 'cửa sau' của Trung Quốc.

 Xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á tăng vọt khi các nhà sản xuất chuyển hướng lô hàng để tránh thuế của Donald Trump.

Một công nhân hỗ trợ trong khi hạ một container xuống tại một cảng ở Hải Phòng, Việt Nam Việt Nam đã nhiều lần bị các quan chức Hoa Kỳ chỉ trích vì cho phép vận chuyển hàng hóa Trung Quốc © Linh Pham/Bloomberg

Tác giả A. Anantha Lakshmi ở Jakarta... 15/5/2025....Financial Times.

Việt Nam, Indonesia và các quốc gia khác ở Đông Nam Á đang bị cuốn vào cuộc chiến thương mại giữa Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Bắc Kinh, khi khu vực này đang chịu áp lực ngày càng tăng trong việc ngăn chặn việc  hàng hóa Trung Quốc chuyển lộ trình, khi đang tiến hành đàm phán thuế quan với Hoa Kỳ.

Xuất khẩu của Trung Quốc sang khu vực này đã tăng vọt hơn 20 phần trăm vào tháng trước, bù đắp cho sự sụt giảm trong thương mại Mỹ-Trung và nhấn mạnh cáo buộc từ chính quyền Trump rằng các quốc gia Đông Nam Á đang giúp các nhà sản xuất Trung Quốc tránh bị trừng phạt thuế quan .

Các quan chức và chuyên gia thương mại cho biết hoạt động này, được gọi là trung chuyển, đã trở thành vấn đề quan trọng trong các cuộc đàm phán với Hoa Kỳ, khi chính quyền Trump yêu cầu các nước trong khu vực phải hành động mạnh tay để bảo đảm được giảm bớt một số mức thuế cao nhất áp dụng cho các đối tác thương mại của Hoa Kỳ.

Sharon Seah, điều phối viên của trung tâm nghiên cứu ASEAN tại Viện Iseas-Yusof Ishak của Singapore, cho biết: “Đông Nam Á đang chịu nhiều áp lực hơn các khu vực khác trên thế giới… vì tình trạng tẩy xóa nguồn gốc”.

“Hoa Kỳ cho rằng Trung Quốc sẽ xử dụng khu vực này như một cửa sau để tiếp tục xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ.”

Các quốc gia trong khu vực đang hy vọng có thêm các cuộc đàm phán với đại diện thương mại Hoa Kỳ Jamieson Greer tại cuộc họp của các đặc phái viên thương mại ở Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương tại Hàn Quốc vào tuần này, sau khi Washington và Bắc Kinh tuyên bố tạm thời ngừng chiến thương mại vào thứ Hai.

Nhiều công ty ở các nước thứ ba tại Đông Nam Á lắp ráp các linh kiện sản xuất tại Trung Quốc, hoặc bổ sung đủ giá trị vào sản phẩm để thay đổi nơi xuất xứ một cách hợp pháp. Tuy nhiên, một số chỉ dán nhãn lại sản phẩm mà không có giá trị gia tăng nào, một hành vi bất hợp pháp nhưng khó theo dõi.

Việt Nam là quốc gia chịu sự giám sát chặt chẽ nhất. Quốc gia này có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ lớn thứ ba  sau Trung Quốc và Mexico, đã nổi lên như một cường quốc sản xuất trong những năm kể từ nhiệm kỳ đầu của Trump khi hoạt động sản xuất chuyển dịch khỏi Trung Quốc.

Các quan chức Hoa Kỳ đã nhiều lần chỉ trích quốc gia này vì cho phép trung chuyển hàng đến Hoa kỳ và đã bị áp mức thuế 46 phần trăm trong loạt đòn "ngày giải phóng" của Trump vào đầu tháng 4, trước khi được hoãn áp thuế trong 90 ngày.

Theo ông Adam Sitkoff, giám đốc điều hành Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội, trong một cuộc họp tuần này, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nói với các giám đốc điều hành Hoa Kỳ rằng Washington đã nhấn mạnh đến vấn đề trung chuyển trong các cuộc đàm phán thuế quan.

Sitkoff cho biết: "Ưu tiên hàng đầu của phía Hoa Kỳ trong các cuộc đàm phán thương mại này có vẻ là vấn đề vận chuyển hàng hóa". Ông nói thêm rằng Việt Nam đã và đang tăng cường nỗ lực trấn áp tình trạng vận chuyển hàng hóa bất hợp pháp.

Kể từ thông báo áp thuế "có đi có lại" của Trump, Indonesia, Thái Lan và Malaysia cũng đã hứa sẽ tăng cường giám sát hoạt động trung chuyển hàng hóa.

Việt Nam, Indonesia và Thái Lan đã tổ chức các cuộc đàm phán thương mại sơ khởi với Hoa Kỳ và cam kết tăng cường mua hàng hóa của Hoa Kỳ và giảm các rào cản phi thuế quan.

Những lo ngại đó đã được nêu bật vào tuần trước khi dữ liệu hải quan Trung Quốc trong tháng 4 cho thấy xuất khẩu của Bắc Kinh sang Đông Nam Á tăng 21 phần trăm, gần bằng mức giảm xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Các quốc gia có mức tăng mạnh nhất là Việt Nam, Indonesia và Thái Lan, khi các nhà phân tích cho rằng điều này phản ảnh việc các công ty Trung Quốc chuyển hàng hóa sang Hoa Kỳ thông qua các nước thứ ba.

Trong khi Hoa Kỳ đồng ý giảm mức thuế bổ sung đối với Trung Quốc xuống khoảng 30% trong 90 ngày theo thỏa thuận được công bố trong tuần này, mức thuế còn lại vẫn cao hơn nhiều so với mức 10% hiện đang áp dụng đối với các nước Đông Nam Á cho đến tháng 7.

Một quan chức chính phủ cấp cao ở Đông Nam Á yêu cầu giấu tên cho biết Hoa Kỳ đã nói rõ trong các cuộc đàm phán thuế quan rằng, họ sẽ không chấp nhận "bất kỳ quốc gia nào khác tham gia" vào các thỏa thuận song phương.

“Quy tắc xuất xứ là vấn đề to lớn đối với Hoa Kỳ,” một quan chức đang tham gia các cuộc đàm phán với Washington cho biết.

Nhưng các chính phủ trong khu vực sẽ thận trọng khi hành động trực tiếp chống lại các công ty Trung Quốc vì sợ chọc giận Bắc Kinh, vị quan chức này nói thêm. Trung Quốc là đối tác thương mại và là nhà đầu tư lớn nhất đối với hầu hết các nước Đông Nam Á, những nước sẽ tìm cách tránh bị buộc phải lựa chọn giữa Washington và Bắc Kinh.

Việt Nam và Indonesia đều tự hào vì duy trì chính sách đối ngoại không liên kết - mà Việt Nam gọi là " ngoại giao cây tre " - cho phép họ cân bằng mối quan hệ chặt chẽ với Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos. Ông nói với các giám đốc điều hành Hoa Kỳ tuần này rằng Washington đã nhấn mạnh đến việc vận chuyển hàng hóa trong các cuộc đàm phán thuế quan © Fabrice Coffrini/AFP/Hình ảnh Getty

Nhưng một số quốc gia "bắt buộc phải đưa ra lựa chọn", vị quan chức này cho biết.

Seah của Iseas cho biết các nước Đông Nam Á sẽ tìm cách thể hiện sự trung lập thay vì “chọn phe, nhưng khi một ngành công nghiệp cụ thể nào đó đáng được bảo vệ vì lợi ích quốc gia của họ, họ có thể phải làm như vậy”.

Deborah Elms, người đứng đầu chính sách thương mại tại Hinrich Foundation, lưu ý rằng bất kỳ động thái nào của chính quyền Trump nhằm loại bỏ nội dung Trung Quốc ra khỏi hàng hóa có nguồn gốc từ Đông Nam Á sẽ rất khó khăn vì chuỗi cung ứng trong khu vực cũng được tích hợp chặt chẽ.

“Nếu bạn được yêu cầu giảm bớt hoặc loại bỏ nội dung Trung Quốc và áp dụng các quy tắc xuất xứ rất nghiêm ngặt, điều đó sẽ trở nên phức tạp. Các chính phủ sẽ phải tính toán cả về mặt chính trị và kinh tế”, bà nói.

“Nếu Hoa Kỳ định đi theo con đường cụ thể này, thì họ đang yêu cầu họ phải lựa chọn một cách rõ ràng.”

Hình ảnh hóa dữ liệu của Haohsiang Ko tại Hồng Kông.

----------

_ Tác giả A. Anantha Lakshmi ở Jakarta.

_ Trần HSa lược dịch từ Financial Times.... 15/5/2025.