Yếu tố Trump ở Trung Đông ngày nay.

 

Hình ảnh Win McNamee / Getty Image.

Tác giả Aaron David Miller và Lauren Morganbesser....Ngày 14 tháng 5 năm 2025.....Project Syndicate.

Khoảng 19 tháng sau cuộc tấn công của Hamas vào Israel, có thể xác định các xu hướng sẽ định hình khu vực trong một thời gian tới, đặt ra những thách thức bổ sung cho chính sách của Hoa Kỳ. Nhưng trong khi một số diễn biến chính trị trên thực địa đã được làm sáng tỏ, sự trở lại của Donald Trump lại mang đến sự bất ổn mới.

WASHINGTON, DC – Khi Donald Trump diễn hành qua Trung Đông trong tuần này, ông sẽ gặp một khu vực rất khác so với khu vực mà ông đã trải qua trong nhiệm kỳ đầu của mình. Đúng là vấn đề Israel-Palestine vẫn chưa được giải quyết, cũng như những thách thức phát sinh từ chương trình hạt nhân tiên tiến của Iran, sự bất ổn và rối loạn chức năng ở Iraq, Lebanon, Libya, Syria và Yemen.

Nhưng loại rượu cũ này giờ được đóng trong những chai mới. Ngoài những tiêu đề giật gân về kế hoạch của Trump chấp nhận một chiếc Boeing 747 làm quà tặng từ Qatar, những xu hướng mới đang nổi lên sẽ định hình lại khu vực, đặt ra thêm những thách thức cho chính sách của Hoa Kỳ. Trong tất cả những thay đổi ở Trung Đông kể từ cuộc tấn công Israel của Hamas vào ngày 7 tháng 10 năm 2023, có lẽ điều đáng chú ý nhất là sự nổi lên của Israel như một cường quốc khu vực. Được hỗ trợ bởi chính quyền của cựu Tổng thống Joe Biden và Trump, và được hỗ trợ bởi các chế độ Ả Rập đã không làm gì nhiều để hỗ trợ người Palestine, Israel đã tàn phá Hamas và Hezbollah với tư cách là các tổ chức quân sự, giết chết phần lớn lãnh đạo cấp cao của họ. Với sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, Châu Âu và các quốc gia Ả Rập thân thiện, nó đã chống lại một cách hiệu quả hai cuộc tấn công tên lửa trực tiếp của Iran vào lãnh thổ của mình. Sau đó, Israel đã thực hiện cuộc tấn công của riêng mình, được cho là đã phá hủy phần lớn sản lượng tên lửa đạn đạo và phòng không của Iran. 

Tóm lại, Israel đã đạt được sự thống trị về leo thang: khả năng leo thang (hoặc không) tùy theo ý muốn và ngăn chặn đối thủ làm như vậy. Israel cũng đã định nghĩa lại khái niệm an ninh biên giới của mình ở Gaza, Lebanon, Bờ Tây và Syria bằng cách hành động đơn phương để răn đe và ngăn chặn các mối đe dọa đối với lãnh thổ của mình. Việc chuyển đổi sức mạnh quân sự của Israel thành các thỏa thuận chính trị, thậm chí là các hiệp định hòa bình, có vẻ như là một bước đi hợp lý tiếp theo. Nhưng chính phủ cánh hữu của Thủ tướng Binyamin Netanyahu dường như không quan tâm đến các lựa chọn như vậy và không có khả năng bị thúc đẩy để thay đổi quan điểm của họ. Hơn nữa, việc bảo đảm các thỏa thuận mới, lâu dài cũng phụ thuộc vào việc liệu có các nhà lãnh đạo trong số người Palestine và các quốc gia Ả Rập chủ chốt, sẵn sàng chấp nhận thách thức này hay không, với tất cả các rủi ro chính trị mà nó kéo theo.

Nhưng thế giới Ả Rập vẫn trong tình trạng hỗn loạn nghiêm trọng. Ít nhất năm quốc gia Ả Rập đang phải đối mặt với những thách thức nội bộ sâu sắc, khiến họ ở nhiều mức độ rối loạn chức năng và tổ chức nhà nước bị thất bại khác nhau. Trong khoảng trống quyền lực này, hai trung tâm quyền lực thay thế đã nổi lên. Thứ nhất là các quốc gia ở Vịnh Ba Tư, đặc biệt là Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Qatar. Tương đối không bị ảnh hưởng bởi Mùa xuân Ả Rập và được ban phước với các quỹ tài sản có chủ quyền, dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, những thế lực độc tài ổn định này, đặc biệt là Ả Rập Xê Út, đã bắt đầu đóng một vai trò to lớn trong khu vực.

Gặp gỡ những người có tư duy tiến bộ.

Loại thứ hai bao gồm các quốc gia không phải Ả Rập. Israel, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran là những quốc gia duy nhất trong khu vực có khả năng  khai triển sức mạnh quân sự vượt ra ngoài biên giới của họ. Mặc dù mỗi quốc gia đều phải chịu đựng những giai đoạn bất ổn nội bộ, nhưng cuối cùng họ vẫn duy trì được sự ổn định trong nước. Mỗi quốc gia cũng tự hào về tiềm năng kinh tế to lớn và khả năng an ninh, quân sự và tình báo đáng kể, bao gồm khả năng sản xuất vũ khí của riêng mình.

Israel là đồng minh khu vực thân cận nhất của Mỹ,  Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên của NATO và là một nhà môi giới quyền lực mới phát hiện ở Syria, và thứ ba là Iran vẫn giữ được ảnh hưởng đáng kể mặc dù Israel đã tàn phá các lực lượng ủy nhiệm Hamas và Hezbollah. Chương trình hạt nhân của Iran vẫn giữ được sự liên quan, thậm chí là vai trò trung tâm, đối với cả chính sách của Israel và Mỹ. Cả ba quốc gia không phải Ả Rập đều tạo ra nhiều sự nghi ngờ và ngờ vực giữa các chế độ Ả Rập nhưng vẫn được coi là những nhân tố chủ chốt mà không ai muốn xúc phạm. Cả ba đều bất đồng quan điểm – mỗi bên đều làm thất vọng các mục tiêu khu vực của bên kia – và cả ba đều ở đây để tồn tại. Ảnh hưởng của họ rất có thể sẽ chỉ tăng lên trong những năm tới, xét đến sự chia rẽ của thế giới Ả Rập. Ngay sau vụ tấn công của Hamas ngày 7 tháng 10, có vẻ như vấn đề Palestine một lần nữa lại trở thành tâm điểm, không chỉ ở thế giới Ả Rập mà còn trên toàn thế giới. Những người cho rằng vấn đề này đã mất đi sự cộng hưởng có thể chỉ ra sự đồng cảm và ủng hộ dành cho thường dân Gaza, khi cuộc chiến của Israel chống lại Hamas dẫn đến thảm họa nhân đạo. 

Hơn nữa, Liên Hiệp Quốc đã thông qua các nghị quyết kêu gọi chấm dứt chiến tranh, nhiều nước trên thế giới lên án chiến tranh và Israel, Tòa án Công lý Quốc tế đã xem xét câu hỏi liệu Israel có phạm tội diệt chủng hay không,  và Tòa án Hình sự Quốc tế đã ban hành lệnh bắt giữ Netanyahu (cũng như chỉ huy quân sự của Hamas, sau đó được phát hiện đã bị giết). Tuy nhiên, điều đáng kinh ngạc là, thay vì đưa vấn đề Palestine lên hàng đầu trong chương trình nghị sự quốc tế, vụ tấn công ngày 7 tháng 10 thực sự đã làm giảm sự nổi bật của vấn đề này và khiến người Palestine bị chia rẽ, cô lập và không có lựa chọn nào tốt. Việc Hoa Kỳ tiếp tục ủng hộ cuộc chiến của Israel chống lại Hamas, bất chấp số người Palestine tử vong gia tăng theo cấp số nhân, đã bảo vệ Israel khỏi những hậu quả tiêu cực; các chế độ Ả Rập chủ chốt hầu như không làm gì để áp đặt cái giá phải trả và hậu quả lên Israel và Hoa Kỳ, khi số người dân Palestine tử vong ngày càng tăng. Cộng đồng quốc tế dường như quá chia rẽ, mất tập trung và ích kỷ để hành động theo một cách nào đó có sự phối hợp để bảo vệ Palestine. 

Trong khi đó, phong trào dân tộc Palestine vẫn chia rẽ và bất lực, khiến người Palestine phải đưa ra lựa chọn khó chịu giữa Hamas và vị chủ tịch già nua của Chính quyền Dân tộc Palestine, Mahmoud Abbas. Triển vọng cho bất kỳ điều gì giống với giải pháp hai nhà nước chưa bao giờ trông ảm đạm đến thế. Chính quyền Trump sẽ xử lý những diễn biến này như thế nào vẫn còn phải chờ xem. Rõ ràng là họ đã áp dụng quan điểm ủng hộ Israel, với việc Trump suy ngẫm về việc biến Gaza thành một khu nghỉ dưỡng theo phong cách du lịch duyên hải. Ông đã triển khai đặc phái viên của mình đến Trung Đông để  bảo đảm sự trở về của các con tin, nhưng vẫn chưa đầu tư vào bất kỳ kế hoạch hậu chiến nào cho vùng đất bị bao vây này. Thật vậy, ông đã để lại chiến lược  Gaza cho Israel, và đổi lại, Israel đã tiếp tục chiến dịch quân sự của mình tại đó. Trump cũng đã chấp thuận việc Israel theo đuổi các biện pháp phòng thủ biên giới hung hăng đối với cả Lebanon và Syria, trong khi vẫn cho phép các chính sách sáp nhập của Israel ở Bờ Tây. 

Tuy nhiên, Trump không phải là người khó đoán. Ông đã công bố các cuộc đàm phán mới của Hoa Kỳ với Iran trước sự chứng kiến ​​của Netanyahu, người đã cố gắng thuyết phục tổng thống rằng giải pháp duy nhất cho chương trình hạt nhân của Iran là hành động quân sự. Nhưng nếu các cuộc đàm phán giữa Hoa Kỳ và Iran tiến triển, hoặc nếu mối quan tâm của Trump đối với việc bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Saudi Arabia tăng lên, ông có thể thấy mình bị cuốn vào ngôi chợ đàm phán của Trung Đông, giải quyết những phức tạp trong việc lập kế hoạch ngày sau cho Gaza và một chân trời chính trị cho người Palestine. Những con đường này đã gây căng thẳng giữa Trump, người sẽ không đến thăm Israel trong chuyến đi Trung Đông của mình, và một Netanyahu ngoan cố. Nhưng với quyền kiểm soát tuyệt đối của Trump đối với đảng của mình, Netanyahu sẽ có ít lựa chọn hơn để kêu gọi đảng Cộng hòa, nếu Tòa Bạch Ốc  đề xuất các chính sách mà ông phản đối. Như hầu hết các đồng minh của Hoa Kỳ đã biết, nếu Trump muốn điều gì đó, ông ấy không ngại xử dụng áp lực để đạt được điều đó.

------------------------

_ Tác giả :

# Aaron David Miller là thành viên cao cấp tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, là nhà cựu phân tích và đàm phán Trung Đông của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ trong các chính quyền Cộng hòa và Dân chủ, đồng thời là tác giả của cuốn The End of Greatness: Why America Can't Have (and Doesn't Want) Another Great President (Nhà xuất bản St. Martin's Press, 2014).

#Lauren Morganbesser là nghiên cứu viên cao cấp tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế.

_ Trần HSa lược dịch từ Project Syndicate....16/5/2025.