Sự kết thúc của sự răn đe mở rộng ở châu Á?

 Trung Quốc đang phá hoại sự bảo đảm an ninh của Mỹ đối với các đồng minh của Hoa Kỳ.

Tàu Trung Quốc chặn một tàu Philippines ở Biển Đông,

tháng 3 năm 2024... / Adrian Bồ Đào Nha / Reuters

Tác giả David Santoro...22 Tháng Năm, 2025... Foreign Affairs.

Trong hơn 5 năm, các tàu Trung Quốc hoạt động ở Biển Đông đã nhiều lần va chạm với các tàu của Philippines, đôi khi dội vòi rồng và làm bị thương nhân viên Philippines. Để đáp trả, Mỹ đã khai triển một hệ thống tên lửa tầm trung Typhon đến quốc đảo này vào năm ngoái. Đây là lần đầu tiên kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ cung cấp cho một đồng minh loại vũ khí tầm cỡ như vậy - và nó đã bắt đầu một cơn bão ngoại giao. Bộ Ngoại giao Trung Quốc lập luận rằng việc lắp đặt này "phá vỡ hòa bình và ổn định khu vực, làm suy yếu lợi ích an ninh hợp pháp của các nước khác và đi ngược lại khát vọng hòa bình và phát triển của người dân". Trung Quốc, Bộ Quốc phòng tiếp tục, sẽ "không ngồi yên" nếu Philippines không chịu loại bỏ nó.

Các hành động và sự đe dọa của Bắc Kinh chống lại Philippines là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm chống lại chính sách "răn đe mở rộng" của Mỹ, một chiến lược mà Washington cam kết bảo vệ các đồng minh của mình chống lại sự xâm lược, bao gồm, trong một số trường hợp, bằng vũ khí hạt nhân của Mỹ. Bắc Kinh từ lâu đã chỉ trích sự răn đe mở rộng của Mỹ, với lý do rằng đó là một cách để Mỹ thúc đẩy lợi ích của mình chống lại Trung Quốc. Các quan chức Trung Quốc hiện đang tăng cường nỗ lực để làm suy yếu nó. Họ đã miêu tả Hoa Kỳ như là một lực lượng gây bất ổn trong khu vực, thực hiện các nỗ lực bóc tách các đồng minh của Hoa Kỳ bằng cách xử dụng các biện pháp cám dỗ và trừng phạt kinh tế, và tham gia vào các hoạt động quân sự đối đầu hơn bao giờ hết. Những hành động như vậy của Trung Quốc nhằm làm giảm uy tín ở khả năng răn đe mở rộng của Mỹ, dựa trên niềm tin vào Washington và  tin cậy vào khả năng của Mỹ.

Đối với chính quyền Trump, việc duy trì khả năng răn đe mở rộng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương nên là ưu tiên. Nó nên thách thức những luận điệu vô căn cứ của Bắc Kinh trên các diễn đàn ngoại giao và chống lại các chiến thuật vùng xám của Trung Quốc, cũng như tăng cường hợp tác quân sự với các đồng minh trong khu vực. Nếu không, sức mạnh và ảnh hưởng của Washington trong khu vực sẽ sớm bị lu mờ.

CÁCH NHÌN TỪ BẮC KINH.

Đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc, răn đe mở rộng của Mỹ không phải là một chiến lược phòng thủ mà là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của Mỹ nhằm kềm chế và thậm chí đẩy lùi sự trỗi dậy của Trung Quốc. Bắc Kinh cũng bác bỏ ý tưởng cho rằng răn đe mở rộng tồn tại vì các đồng minh của Mỹ muốn điều đó. Thay vào đó, các quan chức Trung Quốc coi chiến lược của Washington là một sự áp đặt đối với Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc và những nước khác - mà  theo quan điểm của Bắc Kinh - họ thuộc phạm vi ảnh hưởng hợp pháp của Trung Quốc.

Các quan chức Mỹ từ lâu đã lập luận rằng khả năng răn đe mở rộng của Mỹ sẽ kiểm soát việc phổ biến vũ khí hạt nhân, bởi vì các đồng minh của Mỹ dưới sự bảo vệ của chiếc ô hạt nhân của Mỹ thấy không cần thiết phải phát triển kho dự trữ của họ. Logic đó không ảnh hưởng đến Bắc Kinh. Theo lời của Guo Xiaobing, một học giả tại Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc, "Bản thân khái niệm 'răn đe mở rộng' là một yếu tố đóng góp chính vào phổ biến vũ khí hạt nhân" vì nó lan truyền "vũ khí hạt nhân về mặt địa lý". Bộ Ngoại giao Trung Quốc lặp lại quan điểm này, cáo buộc Mỹ có "tiêu chuẩn kép" về không phổ biến vũ khí hạt nhân, vì nước này "gây áp lực tối đa lên cái gọi là đối thủ địa chính trị" nhưng cũng "tăng cường chia xẻ hạt nhân và các thỏa thuận răn đe mở rộng" với các đồng minh.

Trong các diễn đàn ngoại giao, Bắc Kinh từ lâu đã tìm cách làm suy yếu khả năng răn đe mở rộng của Mỹ bằng cách chỉ trích Mỹ là một lực lượng gây bất ổn trong khu vực. Trong một bài phát biểu vào năm 2014, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã bày tỏ sự không hài lòng với việc Mỹ đóng vai trò bảo đảm an ninh. "Người dân châu Á phải điều hành các vấn đề của châu Á, giải quyết các vấn đề của châu Á và duy trì an ninh của châu Á", ông Tập nói. "Người dân châu Á có khả năng và trí tuệ để đạt được hòa bình và ổn định trong khu vực thông qua tăng cường hợp tác".

Trung Quốc cũng đã tấn công trực tiếp khả năng răn đe mở rộng của Mỹ. Năm ngoái, Bắc Kinh đã kêu gọi tất cả các bên tham gia Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân thông qua chính sách không xử dụng trước và dùng đề xuất này để tấn công răn đe mở rộng, lập luận rằng đó là mối đe dọa đối với hòa bình, góp phần vào việc phổ biến vũ khí hạt nhân và ngăn chặn việc thiết lập các khu vực phi hạt nhân. Theo quan điểm này, không có chỗ cho các liên minh của Mỹ trong khu vực. Theo quan điểm của Bắc Kinh, nếu Mỹ không duy trì sự hiện diện quân sự lớn như vậy ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, sẽ có ít cuộc khủng hoảng hơn để phải quản lý. Do đó, cách để ngăn chặn và giảm thiểu các cuộc khủng hoảng trong khu vực là Hoa Kỳ rút khỏi lực lượng của mình - hoặc hạn chế đáng kể việc xử dụng chúng.

Ngoài việc thách thức các đồng minh của Mỹ và mở rộng răn đe trên các diễn đàn ngoại giao, Bắc Kinh thực hiện các hành động kinh tế để làm suy yếu vai trò khu vực của Washington. Nó làm như vậy bằng cách xử dụng cả cà rốt và cây gậy. Trước khi bắt đầu đe dọa các tàu Philippines trên biển, Bắc Kinh đã cố gắng ngăn chặn sự hợp tác quân sự sâu sắc hơn giữa Philippines và Hoa Kỳ, bằng cách cung cấp các dự án cơ sở hạ tầng đáng kể và các ưu đãi kinh tế thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường.

Năm 2016, sau khi Hoa Kỳ đóng căn cứ cho hệ thống phòng thủ khu vực tầm cao giai đoạn cuối ở Hàn Quốc, Bắc Kinh đã cấm các chuyến du lịch theo nhóm của Trung Quốc đến Hàn Quốc, đưa những người nổi tiếng Hàn Quốc vào danh sách đen để họ không thể xuất hiện trên các chương trình truyền hình của Trung Quốc, áp đặt các hạn chế đối với các doanh nghiệp Hàn Quốc ở Trung Quốc và loại Hàn Quốc khỏi một số sáng kiến ngoại giao và văn hóa do Trung Quốc lãnh đạo. Tương tự, sau khi Australia bắt đầu tăng cường quan hệ quốc phòng với Mỹ vào cuối những năm 2010, Bắc Kinh đã áp đặt các hạn chế đối với xuất khẩu của Australia.

Các phản ứng quân sự của Bắc Kinh đối với sự răn đe mở rộng của Mỹ cũng trở nên quyết đoán hơn. Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã tăng cường xử dụng các chiến thuật vùng xám chống lại các đồng minh của Mỹ trong nhiều lĩnh vực, nhưng đặc biệt là trong lĩnh vực hàng hải và không gian mạng, nơi không có lằn ranh đỏ rõ ràng để có thể kích hoạt phản ứng từ Mỹ. Bắc Kinh đã dần dần quân sự hóa Biển Đông, khai triển lực lượng bảo vệ bờ biển và lực lượng dân quân biển Trung Quốc để quấy rối các tàu của các đồng minh Mỹ. Bắc Kinh cũng đã dàn dựng các hoạt động gây ảnh hưởng và các chiến dịch mạng chống lại Đài Loan và các đồng minh khác của Mỹ. Tin tặc Trung Quốc cũng đã nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Mỹ để chứng minh khả năng của Bắc Kinh trong việc phá vỡ các dịch vụ thiết yếu và ngăn chặn sự tham gia của Mỹ vào các cuộc xung đột khu vực.

Trong nhiều năm, Trung Quốc đã tuần tra và tiến hành các cuộc tập trận quân sự ở vùng biển tranh chấp, và họ đã tăng đáng kể quy mô và phạm vi của các cuộc tập trận đó. Đô đốc Samuel Paparo, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, đã gọi các cuộc tập trận như vậy là "diễn tập" vì chúng mô phỏng các cuộc tấn công vào các đồng minh của Mỹ, chẳng hạn như một cuộc xâm lược Đài Loan. Ví dụ, vào năm 2024 và 2025, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận quy mô lớn (Joint Sword-2024A và Joint Sword-2024B) liên quan đến các hoạt động phối hợp của hải quân, không quân, lực lượng tên lửa và cảnh sát biển Trung Quốc chung quanh Đài Loan. Đầu năm nay, Bắc Kinh cũng tăng cường các cuộc xâm nhập quân sự vào không phận và vùng biển của Đài Loan.

Cuối cùng, Bắc Kinh đang xây dựng lực lượng quân sự của nó để cho phép hành động nhanh chóng, chẳng hạn như chiếm giữ và kiểm soát các vùng lãnh thổ gần Trung Quốc, và khiến Mỹ can thiệp trở nên tốn kém quá lớn. Tại Đại hội toàn quốc lần thứ 19 của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 10/2017, ông Tập tuyên bố Trung Quốc cam kết xây dựng "lực lượng quân sự đẳng cấp thế giới" vào năm 2049. Kể từ đó, Bắc Kinh đã đầu tư đáng kể vào vũ khí thông thường và hạt nhân. Theo Bộ Quốc phòng Mỹ, Trung Quốc có chương trình phát triển tên lửa đạn đạo đa dạng và tích cực nhất thế giới, và hiện đang theo đuổi việc xây dựng hạt nhân. Bắc Kinh cũng đang tăng cường khả năng của mình trong không gian mạng, ngoài vũ trụ và chiến tranh điện tử.

Tổng hợp lại, các bước này nhằm khiến Mỹ do dự hành động trong trường hợp xảy ra tình huống bất ngờ - và đặt ra nghi ngờ trong tâm trí của các đồng minh Mỹ rằng, Washington sẽ tuân thủ các cam kết quốc phòng của mình.

CHÚNG TA VÀ HỌ.

Trung Quốc không phải là nước duy nhất trong việc đẩy lùi sự răn đe mở rộng của Mỹ. Nga từ lâu đã chỉ trích chiến lược này, và gần đây, hai nước đã hợp lực để chống lại nó. Tại hội nghị thượng đỉnh ở Bắc Kinh vào đầu năm 2022, chỉ hai tuần trước khi Nga phát động cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine, ông Tập và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố "tình hữu nghị không giới hạn". Trên tinh thần đó, Bắc Kinh và Moscow đã thúc đẩy "ổn định chiến lược toàn cầu", kêu gọi một thế giới đa cực hơn và trừng phạt Mỹ vì theo đuổi "an ninh tuyệt đối". Họ đã chỉ trích thỏa thuận an ninh giữa Australia, Anh và Mỹ (AUKUS) là một trong những nỗ lực mới nhất nhằm quân sự hóa Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, và họ đã bày tỏ cảnh báo về kế hoạch của Mỹ khai triển thêm tên lửa tầm trung trong khu vực của họ.

Bắc Kinh và Moscow cũng đang tăng cường hợp tác quân sự, tiến hành nhiều cuộc tập trận quân sự chung và tuần tra trên không và hàng hải ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và châu Âu-Đại Tây Dương, bao gồm gần lãnh thổ các đồng minh của Mỹ như Nhật Bản và các nước Scandinavia. Hơn nữa, theo một cuộc điều tra năm 2024 của Reuters, Moscow đã thiết lập một chương trình bí mật ở Trung Quốc để phát triển máy bay không người lái tấn công tầm xa. Người Nga cũng đang hỗ trợ Bắc Kinh trong việc phát triển một hệ thống cảnh báo sớm tên lửa.

Kể từ những thập kỷ đầu tiên của thế kỷ này, các chính quyền liên tiếp của Hoa Kỳ đã thực hiện các biện pháp quan trọng để thích ứng với cách tiếp cận đang phát triển của Trung Quốc. Chính quyền Biden đã làm nhiều việc để củng cố các liên minh khu vực và việc dẫn dắt quan hệ đối tác an ninh AUKUS cũng đã giúp thúc đẩy sự ổn định trong khu vực. Chính quyền Trump dường như cam kết tiếp tục quỹ đạo tương tự và tăng cường hơn nữa khả năng phòng thủ và răn đe khu vực. Để làm như vậy một cách hiệu quả,  nên có hành động tiếp theo trên một số mặt trận bổ sung.

Hoa Kỳ và các đồng minh phải tăng cường hợp tác an ninh của họ.

Tại các diễn đàn ngoại giao, Washington nên tăng cường nỗ lực thách thức những luận điệu của Trung Quốc về vai trò của Mỹ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và mục tiêu răn đe mở rộng của Mỹ. Các quan chức Trung Quốc đã miêu tả Hoa Kỳ như một lực lượng gây bất ổn trong khu vực, nếu không muốn nói là một mối đe dọa sống còn đối với Trung Quốc. Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La năm 2022, hội nghị thượng đỉnh quốc phòng thường niên lớn nhất châu Á, Ngụy Phong Hà, khi đó là Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, gọi Mỹ là "kẻ bắt nạt" và cáo buộc Washington "can thiệp" vào các tranh chấp lãnh thổ trong khu vực. "Một số người ở Mỹ cố gắng đàn áp Trung Quốc trên mọi mặt trận", ông nói. Để giành lại quyền kiểm soát câu chuyện, các quan chức Mỹ nên thẳng thắn lập hồ sơ  về các mục tiêu răn đe mở rộng và chia xẻ hạt nhân. Washington cũng nên kêu gọi sự chú ý nhiều hơn đến các biện pháp ngày càng hung hăng của Trung Quốc đối với các đồng minh của Mỹ, cũng như việc xây dựng hạt nhân của Bắc Kinh.

Ngoài ra, Mỹ nên tăng cường nỗ lực chống lại các chiến thuật vùng xám của Trung Quốc. Trong những năm gần đây, Washington và các đồng minh đã tăng cường hợp tác tình báo, và họ đã chống lại thông tin sai lệch và các cuộc tấn công mạng. Họ nên tăng cường hơn nữa sự phối hợp chính sách và hoạt động, và tăng cường khả năng chống chịu ở các khu vực dễ bị tổn thương, chẳng hạn như Đông Nam Á và Thái Bình Dương. Để chống lại các chiến dịch thông tin sai lệch của Trung Quốc, Washington và các đồng minh nên tích hợp tốt hơn các công cụ kinh tế của họ, chẳng hạn như kiểm soát xuất khẩu và trừng phạt. Trong trường hợp không có hậu quả nghiêm trọng, Bắc Kinh sẽ tiếp tục và thậm chí tăng cường các hành động cưỡng chế của nó.

Điều quan trọng là Mỹ và các đồng minh nên phát triển các khái niệm và khả năng quân sự cho phép họ phản ứng trước sự xâm lược một cách nhanh chóng và hiệu quả. Nói cách khác, họ nên nỗ lực hết sức để có thể phủ nhận việc Trung Quốc chiếm đoạt lãnh thổ. Họ nên chuẩn bị chiến đấu và giành chiến thắng trong một cuộc xung đột với Bắc Kinh, nếu cần thiết, bất chấp cái bóng hạt nhân ngày càng dài mà Trung Quốc phủ lên khu vực. Đổi lại, họ nên xem xét cách họ có thể tận dụng tốt nhất sức mạnh quân sự tập thể của họ, bao gồm cả vũ khí hạt nhân, chống lại Trung Quốc.

Cuối cùng, Washington và các đồng minh nên dự kiến Bắc Kinh và Moscow tăng cường quan hệ an ninh trong những năm tới. Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga có ý nghĩa quan trọng đối với cả Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và châu Âu-Đại Tây Dương. Khi cả hai đều tăng cường hợp tác quốc phòng, Mỹ và các đồng minh từ các khu vực này cũng phải tăng cường hợp tác an ninh. Nếu không làm như vậy có thể gây tử vong cho khả năng răn đe mở rộng của Mỹ, với những hậu quả sâu rộng đối với sức mạnh và ảnh hưởng của Mỹ.

--------------

_ Tác giả DAVID SANTORO là Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Diễn đàn Thái Bình Dương.

_ Trâǹ HSa....lược dich từ Foreign Affairs... 24/5/2025.