Trump và Putin đều đang học được bài học sai lầm từ Thế chiến II.
Các quân nhân Nga tham dự cuộc diễu hành quân sự Ngày Chiến thắng kỷ niệm 80 năm chiến thắng Đức Quốc xã trong Thế chiến II, ở Moscow, Nga, ngày 9 tháng 5 năm 2025 (ảnh RIA Novosti của Pelagia Tikhonova qua AP).
Tác giả Paul Poast....9 Tháng Năm, 2025.... World Policy Review.
Một số nhà quan sát cho rằng, trái ngược với người tiền nhiệm, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang làm tất cả những gì có thể để 'lấy lòng' Tổng thống Nga Vladimir Putin. Một số thậm chí còn đi xa đến mức tuyên bố rằng Trump dường như phục tùng ý chí của Putin. Nhưng tuần qua đã đưa ra bằng chứng đáng chú ý cho điều ngược lại. Sau cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tại tang lễ của Đức Giáo hoàng Francis, ông Trump cho rằng ông Putin dường như không quan tâm đến việc đạt được một thỏa thuận hòa bình để chấm dứt cuộc chiến chống lại Ukraine. Ngay sau đó, Mỹ và Ukraine cuối cùng đã ký một thỏa thuận khoáng sản bị trì hoãn từ lâu, có thể bảo đảm rằng Washington sẽ tiếp tục hỗ trợ Kiev khi đối mặt với sự xâm lược của Nga.
Trump tiếp tục điều đó bằng một bài đăng trên mạng xã hội vào tuần trước thoạt nhìn có vẻ tầm thường so với những nỗ lực chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine. Ông viết "Nhiều đồng minh và bạn bè của chúng tôi đang kỷ niệm ngày 8 tháng 5 là Ngày Chiến thắng, nhưng cho đến nay, chúng tôi đã làm nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác trong việc tạo ra một kết quả chiến thắng trong Thế chiến II." Ông nhắc lại tuyên bố đó trong tuần này, khi đề cập đến cuộc diễu hành quân sự của Nga đánh dấu sự kết thúc của cuộc chiến, ông nói: "Nhân tiện, họ đã mất hàng triệu người và một nhân tố quyết định, nhưng không có nhân tố quyết định như chúng tôi".
Điều làm cho những tuyên bố đó đáng chú ý là Putin, người tự tưởng mình là một nhà sử học về di sản quân sự của Nga, từ lâu đã đặc biệt quan tâm đến những đóng góp của Moscow cho sự nghiệp của Đồng minh trong Thế chiến II. Thật vậy, ông hiếm khi miêu tả Nga đã cứu thế giới khỏi chế độ chuyên chế của Đức Quốc xã. Như ông nhận xét trong cuộc diễu hành Ngày Chiến thắng năm ngoái, "số phận của nhân loại đã được quyết định trong các trận chiến khổng lồ ở Moscow, Leningrad, Rzhev, Stalingrad, Kursk, Kharkov, Minsk, Smolensk và Kiev, và trong cuộc giao tranh dữ dội và đẫm máu từ Murmansk đến Kavkaz và Crimea".
Nói cách khác, nếu có một điều mà Putin coi trọng và quan tâm sâu sắc, thì đó là vai trò quan trọng của Nga trong việc giành chiến thắng trong Thế chiến II. Đó là lý do tại sao, sau nhận xét của Trump, một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga khẳng định rằng, "hiện tại, người dân Hoa Kỳ, quốc gia Mỹ và tình trạng của Hoa Kỳ là không biết lịch sử của chính họ".
Bỏ qua việc liệu Trump có ý định làm Putin khó chịu hay không, thời điểm phát biểu của ông không phải là trùng hợp ngẫu nhiên, vì tuần này đánh dấu kỷ niệm 80 năm Chiến thắng ở châu Âu, hay ngày VE, khi các cường quốc Đồng minh đánh bại Đức Quốc xã để kết thúc cuộc chiến ở châu Âu. Đây là một sự kiện lớn thường niên của nhiều quốc gia châu Âu. Nhưng phiên bản năm nay là một dịp quan trọng mang tính biểu tượng ở các nước thuộc Liên Xô cũ, đặc biệt là Nga và đặc biệt là đối với Putin.
Mặc dù điều quan trọng là phải làm đúng lịch sử, nhưng điều quan trọng hơn nữa là các cuộc chiến lớn như Thế chiến II vẫn chỉ là: lịch sử.
Với ý nghĩa của Ngày Chiến thắng năm nay, và với sự nghiêm túc và tự hào mà các nhà lãnh đạo và công dân của các cường quốc Đồng minh tiếp tục có những đóng góp của đất nước họ cho nỗ lực chiến tranh, đây là thời điểm thích hợp để suy ngẫm về vấn đề nằm ở cốt lõi của sự bất đồng lịch sử giữa Trump và Putin: Ai nên được ghi nhận nhiều nhất vì đã giành chiến thắng trong cuộc chiến?
Theo một câu nói thường được cho là của Josef Stalin, khi đánh bại Đức Quốc xã, "người Anh đã cho thời gian, người Mỹ cho tiền, và Liên Xô đã đổ máu." Nó đáng để chia nhỏ từng đóng góp này.
Anh thực sự đã câu giờ cho nỗ lực chiến tranh. Sau khi Pháp sụp đổ và lực lượng Anh và Pháp trốn thoát khỏi các bãi biển Dunkirk, người Anh tiếp tục "Giữ bình tĩnh và tiếp tục" khi đối mặt với chiến dịch ném bom của Đức được gọi là Blitz. Nếu Anh nhượng bộ trước yêu cầu của Đức, rằng họ phải thừa nhận quyền bá chủ của Đức trên lục địa, điều này cuối cùng sẽ làm giảm khả năng can thiệp của Hoa Kỳ, vì Anh là nhân tố quan trọng khuyến khích Hoa Kỳ tham chiến để thiết lập một trật tự Anh-Mỹ sau chiến tranh.
Liên quan, sự đầu hàng của Anh sẽ cho phép Adolf Hitler củng cố lực lượng của y và tập trung hoàn toàn vào Liên Xô. Cuộc tấn công cuối cùng của ông ta chống lại Liên Xô cũng có thể đúng lúc, vì Hitler sẽ không cảm thấy áp lực khi cửa sổ cơ hội của y đóng lại do lo sợ Hoa Kỳ cuối cùng sẽ tham chiến. Ngoài ra, Anh đóng vai trò là nơi dàn dựng cho cuộc đổ bộ D-Day, và các lực lượng Anh đã chiến đấu với các cường quốc phe Trục ở Bắc Phi. Nói tóm lại, không ngoa khi nói rằng, vào thời điểm đế chế của họ đang phải đối mặt với những căng thẳng mà cuối cùng có thể dẫn đến sự sụp đổ của nó, người Anh đã làm rất nhiều để cứu thế giới khỏi Đức Quốc xã.
Nhưng cũng không thể phóng đại quy mô đóng góp của Nga cho nỗ lực chiến tranh. Theo nhiều cách, chiến trường châu Âu trong Thế chiến II là một cuộc đối đầu Đức-Xô viết, trong đó người Anh, Mỹ, Pháp và Ý đóng vai phụ. "Chiến tranh vệ quốc vĩ đại", như nó vẫn được gọi ở Nga, được khởi xướng bởi cuộc xâm lược lớn của Đức vào Liên Xô vào ngày 22 tháng 6 năm 1941. Nhìn một cách riêng biệt, cuộc chiến ở Mặt trận phía Đông sẽ là cuộc chiến lớn nhất trong lịch sử nhân loại, cho dù được đo lường bằng phạm vi địa lý, hay số lượng nhân viên tham gia và sinh mạng bị thiệt hại. Liên Xô đã tham gia vào cuộc chiến trực tiếp chống lại Đức Quốc xã dữ dội nhất, và bất chấp những lời kêu gọi liên tục từ Stalin mở một mặt trận thứ hai ở châu Âu, người Anh và Mỹ dường như sẵn sàng để cho cuộc chiến ở phương Đông diễn ra, một phần vì họ chưa sẵn sàng đổ bộ lên lục địa, nhưng cũng vì chính phủ cộng sản ở Moskva chỉ là một đồng minh của hoàn cảnh, không phải là đồng minh của sự lựa chọn.
Đối với Hoa Kỳ, không thể phủ nhận thực tế là họ cũng đã hy sinh mạng sống cho nỗ lực này. Nhưng đóng góp chính của Washington là dưới dạng vũ khí, với việc Hoa Kỳ hoàn thành vai trò của mình như một "kho vũ khí dân chủ", một cụm từ do quan chức Pháp Jean Monnet đặt ra và được Tổng thống Franklin Roosevelt khi đó chấp nhận. Chương trình Lend-Lease cho phép Anh và Liên Xô duy trì các nỗ lực chiến tranh của họ. Trong khi Liên Xô cuối cùng đã tăng cường sản xuất chiến tranh của riêng họ, sản lượng đó sẽ không đủ để đánh bại Đức, bất chấp những yếu kém kinh tế của chính Đức.
Nơi mà nỗ lực của Mỹ có thể sâu sắc hơn là định hình sự phục hồi của châu Âu sau chiến tranh và trật tự toàn cầu xuất hiện sau chiến tranh. Như tôi đã viết vào năm ngoái khi suy ngẫm về kỷ niệm 80 năm cuộc đổ bộ D-Day, "với tất cả các cường quốc châu Âu bị suy yếu nghiêm trọng sau chiến tranh và quân đội Mỹ đóng quân ở trung tâm châu Âu, Washington đã sẵn sàng định hình trật tự thế giới sau chiến tranh theo cách phục vụ lợi ích kinh tế và an ninh của mình". Do đó, thật trớ trêu khi Trump tự hào về nỗ lực của Hoa Kỳ trong chiến tranh, nhưng lại có vẻ như không mấy quan tâm đến trật tự quốc tế mà Washington đã xây dựng khi chiến tranh kết thúc.
Sự thật là việc đánh bại Đức Quốc xã đòi hỏi những nỗ lực của người Anh, người Mỹ và Liên Xô. Không cần một bên phải nhận nhiều uy tín hơn bên kia. Nhưng bất kể người ta trả lời câu hỏi lịch sử này như thế nào, cuộc tranh luận về vấn đề này là quan trọng, vì các xã hội nên thường xuyên suy ngẫm về lịch sử để bảo đảm rằng sự hiểu biết của họ về quá khứ, ảnh hưởng đến các tuyên bố về tính hợp pháp trong hiện tại, là hợp lý. Nhưng điều quan trọng là bảo đảm rằng những bài học của cuộc chiến đó, đặc biệt là nỗi kinh hoàng của nó, không bị lãng quên. Mặc dù điều quan trọng là phải làm đúng lịch sử, nhưng điều quan trọng hơn nữa là các cuộc chiến lớn như Thế chiến II vẫn chỉ là: lịch sử.
--------
_ Paul Poast là phó giáo sư tại Khoa Chính trị học ở Đại học Chicago và là thành viên không thường trú tại Hội đồng các vấn đề toàn cầu Chicago.
_ Trần HSa lược dịch từ World Policy Review... 12/5/2025.
