Elon Musk buộc phải quay lại phòng họp khi Doge 'phản pháo' Tesla.
Sự tấn công của nhà tỷ phú vào chính phủ trùng hợp với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các đối thủ Trung Quốc.
Những can thiệp chính trị của Elon Musk đã gây ra phản ứng dữ dội © FT dựng ảnh/Getty Images.Tác giả Joe Miller ở Washington, Kana Inagaki ở London và Rafe Uddin ở San Francisco... 24/4/2025....Finacial Times.
Những ngày theo sau chiến thắng của Donald Trump vào tháng 11 năm ngoái, cho thấy chuyến phiêu lưu trị giá hàng triệu đô la của Elon Musk vào chính trị bầu cử, có vẻ như là một trong những khoản đầu tư sáng suốt nhất trong sự nghiệp của ông.
Hy vọng ảnh hưởng chính trị của doanh nhân này vốn từng thúc đẩy doanh nghiệp của ông, đã đưa giá trị thị trường của Tesla trở lại mức trên 1 nghìn tỷ đô la, khiến người đàn ông giàu nhất thế giới - người đã chi hơn một phần tư tỷ đô la cho chiến dịch tranh cử của Trump - giàu thêm khoảng 100 tỷ đô la.
Nhưng theo lời thừa nhận của Musk, lòng trung thành của ông với Trump lại dẫn đến "phản ứng dữ dội" gây tổn hại cho hãng sản xuất xe điện hàng đầu của ông.
Dan Ives, một nhà phân tích của Wedbush Securities, người ban đầu hoan nghênh sự gần gũi của Musk với Tòa Bạch Ốc, cho biết: "Nó đã chuyển từ câu chuyện Cô bé Lọ Lem sang Ác mộng trên phố Elm".
Ives cho biết thay vì giúp Tesla bằng cách nới lỏng các quy định về khai triển trí tuệ nhân tạo và xe tự hành, vai trò ngày càng gây tranh cãi của Musk với tư cách là người đứng đầu cái gọi là Bộ Hiệu quả Chính phủ (Doge) đã gây ra "thiệt hại lớn cho thương hiệu".
Đối mặt với áp lực từ các nhà đầu tư và viễn cảnh phải giải thích về mức giảm 70% lợi nhuận trong quý đầu tiên vào hôm thứ Ba, Musk đã thay đổi hướng đi.
Ông tuyên bố sẽ rời khỏi Doge bắt đầu từ tháng tới, chỉ dành một hoặc hai ngày mỗi tuần cho công việc chính phủ và thời gian còn lại sẽ tập trung vào các lợi ích thương mại của mình.
Sự rút lui của Musk diễn ra sau khi người tiêu dùng phản ứng phẫn nộ với hành động của Doge, vì nó đã phá hủy toàn bộ các bộ phận của chính phủ Hoa Kỳ và cắt giảm hàng chục nghìn công nhân. Các cuộc biểu tình tại các đại lý và doanh số bán xe giảm, đặc biệt là ở châu Âu, đã xóa sổ hơn 800 tỷ đô la ra khỏi vốn hóa thị trường của Tesla.
Sao chiếu mệnh của tỷ phú này đồng thời cũng đang suy yếu trong quỹ đạo của Trump. Một ứng cử viên Tòa án Tối cao tại Wisconsin mà ông ủng hộ đã thua thảm hại vào đầu tháng này, và những người Cộng hòa cấp cao ngày càng bày tỏ sự lo lắng về tốc độ và mức độ cắt giảm của Doge. Musk cũng xung đột với các thành viên nội các, bao gồm cả Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent.
Nhưng trong những tháng Musk ở bên cạnh Trump tại Mar-a-Lago và Washington — trong thời gian đó, ông thừa nhận rằng ông chỉ được quản lý doanh nghiệp của mình "với rất nhiều khó khăn" — các công ty của ông cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các đối thủ trong nước và ở Trung Quốc.
"Đây là thời điểm tệ nhất khả dĩ khiến [Musk] bị phân tâm", một người thân cận với Musk cho biết về nhiệm kỳ của ông tại Doge.
Đối với các nhà đầu tư, điều không chắc chắn lớn nhất là liệu Musk có thể tách mình khỏi chính trị hay không, và quan trọng hơn là liệu việc ông tập trung hoàn toàn vào Tesla có đủ để giúp công ty này giành lại lợi thế cạnh tranh hay không.
Ngay cả trước khi người tiêu dùng phản ứng dữ dội với hoạt động chính trị của Musk, mảng kinh doanh ô tô cốt lõi của Tesla đã chịu áp lực từ sự phát triển nhanh chóng của xe điện từ BYD và các đối thủ Trung Quốc khác.
Trong quý đầu tiên, Tesla đã nhường lại ngôi vị nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới cho BYD khi lượng xe giao hàng giảm 13 phần trăm.
Tesla đang phải vật lộn để theo kịp tốc độ đổi mới và tung ra sản phẩm mới tại Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới, các nhà phân tích cho biết. "Với việc xe điện Trung Quốc phát triển rất nhanh... điều này đặt ra yêu cầu Tesla phải có khả năng di chuyển rất nhanh để theo kịp", Seth Goldstein, nhà phân tích của Morningstar cho biết.
Khi Tesla ra mắt hệ thống "tự lái hoàn toàn" tại Trung Quốc vào tháng 2, ban đầu hãng nhận được nhiều phản ứng trái chiều vì các đối thủ Trung Quốc cũng cung cấp khả năng tương tự với mức giá thấp hơn.
Cả BYD và hãng sản xuất pin khổng lồ CATL cũng đã phát triển hệ thống sạc tốc độ cao cho phép sạc xe điện nhanh như thời gian đổ đầy xăng cho ô tô.
Các hạn chế từ cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ khiến Tesla không thể khai triển đầy đủ các khả năng bán tự động tiên tiến nhất của mình tại Trung Quốc, vì lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu.
Vào hôm thứ Ba, Musk cho biết ông không "thấy bất kỳ ai có thể cạnh tranh" với công nghệ xe tự hành của Tesla, nhưng thừa nhận rằng người tiêu dùng Trung Quốc là "những người khó tính nhất".
Mối quan hệ của Tesla với Trung Quốc, thị trường lớn thứ hai của công ty và là nơi đặt một trong những nhà máy sản xuất pin và nhà máy sản xuất khổng lồ của công ty, cũng bị tổn hại bởi cuộc chiến thương mại của Trump, điều mà Musk đã công khai phản đối.
"Tôi là người ủng hộ thương mại tự do và thuế quan thấp hơn", Musk nói vào hôm thứ Ba. Ông nói thêm rằng ông đã "làm rõ quan điểm của mình với tổng thống" và ông "hy vọng rằng tổng thống sẽ quan sát xem dự đoán của tôi có chính xác hơn dự đoán của những người khác không".
Ives cho biết việc sửa chữa mối quan hệ với Bắc Kinh nên là ưu tiên hàng đầu của giám đốc điều hành Tesla. Ông nói thêm rằng Musk cần noi gương giám đốc điều hành của tập đoàn bán dẫn Nvidia, Jensen Huang và "bay đến Trung Quốc, cầm chặt tay nắm... [và] tránh xa [các mức thuế quan]".
Các doanh nghiệp khác của Musk, bao gồm SpaceX và xAI, cũng gặp nhiều thách thức trong những tháng gần đây.
Cùng với phần còn lại của ngành trí tuệ nhân tạo Hoa Kỳ, xAI đã bị ảnh hưởng bởi một mô hình mới từ đối thủ Trung Quốc, DeepSeek.
Tên lửa Starship khổng lồ của SpaceX đã phát nổ ngay sau khi phóng lần thứ hai liên tiếp vào tháng 3. Công ty này, vốn đã thống trị thị trường vũ trụ trong nhiều năm và chịu trách nhiệm cho gần 90 phần trăm các tên lửa được phóng từ Hoa Kỳ vào năm 2024, đang phải đối mặt với sự cạnh tranh lớn hơn.
Công ty Blue Origin của Jeff Bezos đã thành công trong việc đưa tên lửa hạng nặng New Glenn lên quỹ đạo vào tháng 1 - đối thủ lớn hơn nhiều cạnh tranh với tên lửa Starship của SpaceX.
Amazon đang thách thức mạng internet vệ tinh Starlink của Musk bằng hệ thống của đối thủ Kuiper. United Launch Alliance, một đối thủ cạnh tranh của SpaceX có trụ sở tại Hoa Kỳ, đang lên kế hoạch phóng một số tên lửa Vulcan Centaur trong những tháng tới và sẽ hỗ trợ phóng vệ tinh Kuiper.
Hoạt động chính trị và những bình luận của Musk về Ukraine, bao gồm cả các cuộc tấn công vào Tổng thống Volodymyr Zelenskyy, đã thúc đẩy các chính phủ và các tập đoàn nước ngoài tìm kiếm các giải pháp thay thế cho các dự án của tỷ phú này, trong đó Amazon được coi là một lựa chọn khả thi.
“Mọi người coi [Musk] là người thất thường, và anh ấy đang cung cấp cho bạn dịch vụ quan trọng này. Điều này đang gây ra phản ứng dữ dội khi khách hàng đang tìm kiếm nguồn cung an toàn”, Chris Quilty, một nhà phân tích tại Quilty Space cho biết. “Đây là ngành công nghiệp duy nhất trên thế giới ủng hộ Amazon”.
SpaceX và Tesla không trả lời yêu cầu bình luận.
Mặc dù thu hẹp hoạt động tại Doge, Musk vẫn có nền tảng truyền thông xã hội X, thứ mà ông đã xử dụng trong những tháng qua để không ngừng quảng bá cho chính quyền Trump, ủng hộ các đảng cực hữu ở châu Âu và phát tán những tuyên bố không chính xác về các nhà lãnh đạo thế giới, bao gồm cả Thủ tướng Anh Sir Keir Starmer.
Sau khi tuyên bố sẽ tập trung trở lại vào Tesla, trong các bài đăng cách đó chỉ vài giờ, Musk đã khuếch đại nhà hoạt động cực hữu người Anh đang bị giam giữ Tommy Robinson, hoan nghênh cuộc thăm dò cho thấy đảng AfD của Đức đang chiếm ưu thế và ủng hộ chính sách siết chặt an ninh biên giới của chính quyền Trump.
Các bài đăng đưa ra ít bằng chứng cho thấy tỷ phú này có kế hoạch rời khỏi chính trường hoàn toàn. Người thân cận với Musk cho biết, vì lợi ích của doanh nghiệp, ông cần "ít mang tính chính trị hơn".
-----------------
_ Tác giả Joe Miller ở Washington, Kana Inagaki ở London và Rafe Uddin ở San Francisco.
_ Trần HSa lược dịch từ Financial Times.. 24/4/2025.
