Các thế hệ chuyên gia đã xây dựng sức mạnh của Hoa Kỳ như thế nào.

 Và bây giờ Trump đang vứt bỏ tất cả.

Ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa Dwight D. Eisenhower (phải) và cố vấn Robert Cutler trò chuyện trong một toa xe lửa ở Philadelphia vào ngày 17 tháng 10 năm 1952. Henry Griffin / Hãng tin AP

Tác giả Jeremi Suri ....Ngày 17 tháng 4 năm 2025....Foreign Policy.

Nhà lý thuyết quân sự người Phổ Carl von Clausewitz đã từng viết rằng chiến tranh chỉ là "sự tiếp nối chính sách bằng các phương tiện khác", nhưng ông không có ý nói rằng chiến tranh chỉ đơn thuần là chính trị. Luận án năm 1832 có ảnh hưởng của Clausewitz  "Về chiến tranh" đã suy ngẫm sâu sắc về vai trò quan trọng của đào tạo, chuyên môn và tài năng đặc biệt trong việc quản lý sự phức tạp của quốc phòng. Chiến tranh đòi hỏi kỹ năng của kỹ thuật, sự nhạy bén về tổ chức, kiến ​​thức lịch sử và hiểu biết chiến lược. Clausewitz viết rằng mặc dù lòng dũng cảm và sự cứng rắn là cần thiết, nhưng những phẩm chất này không thể thay thế cho việc học hỏi. Chiến tranh quá nguy hiểm để giao cho những kẻ nghiệp dư và kẻ giả danh.

Kể từ khi thành lập Lục quân Lục địa, người Mỹ luôn trông chờ vào chuyên môn trong việc quản lý quốc phòng. George Washington được chọn chỉ huy quân đội cách mạng vì kinh nghiệm dày dặn của ông trong Quân đội Anh. Những người lính của ông là những chiến binh thiếu kinh nghiệm, nhưng ông đã mang kiến ​​thức vào vai trò lãnh đạo của mình; khả năng có kiến ​​thức, chứ không phải thành tích không tốt trong chiến đấu, là một trong những lý do chính yếu khiến ông được quân đội đánh giá cao.

Mặc dù ông ghê tởm chủ nghĩa quân phiệt, nhưng vào năm 1802, Tổng thống Thomas Jefferson đã thành lập một học viện quân sự ưu tú—Học viện Quân sự Hoa Kỳ tại West Point—để đào tạo những nhà lãnh đạo có trình độ cao nhất cho công cuộc bảo vệ đất nước non trẻ. Giám đốc đầu tiên của West Point, Thiếu tá Lục quân Jonathan Williams, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập đối với vai trò lãnh đạo quân sự: “Chúng ta phải luôn ghi nhớ rằng các sĩ quan của chúng ta phải là những người có học thức, và những người có học vấn sẽ được các hội học giả chú ý đến nhờ những thành tựu của họ”.

Năm 1884, Hải quân Hoa Kỳ đã tiến thêm một bước nữa, thành lập một học viện sau đại học, Học viện Chiến tranh Hải quân Hoa Kỳ, để “nghiên cứu nguồn gốc về mọi vấn đề liên quan đến chiến tranh và nghệ thuật quản lý nhà nước  liên quan đến chiến tranh, hoặc ngăn ngừa chiến tranh”. Chỉ huy Stephen Luce, chủ tịch đầu tiên của học viện mới này, nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục đối với các nhà lãnh đạo quân sự thành công. Ông muốn vị chỉ huy hải quân giàu kinh nghiệm trở thành một “một thuộc cấp hoàn thiện hơn”. Nếu không, ông cảnh báo, “thủy thủ thiếu học thức của chúng ta sẽ không có cơ hội nào chống lại các pháo thủ được đào tạo bài bản của Anh và Pháp”.

Bộ trưởng Chiến tranh Hoa Kỳ William Howard Taft trao bằng tốt nghiệp cho một sinh viên tốt nghiệp Học viện Quân sự Hoa Kỳ tại West Point ở New York vào ngày 14 tháng 2 năm 1908. IMAGO/piemags qua Reuters Connect

West Point và Học viện Chiến tranh Hải quân là nền tảng thiết yếu cho sự chuyển đổi to lớn trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ sau Thế chiến II, khi Hoa Kỳ phát triển từ một cường quốc bán cầu thành bá chủ toàn cầu. Năm 1945, các quân nhân Hoa Kỳ chiếm đóng các trung tâm chiến tranh trên mỗi lục địa, các thủy thủ Hoa Kỳ tuần tra các vùng biển lớn trên thế giới, phi công Hoa Kỳ thống trị bầu trời trên toàn cầu, và các nhà khoa học Hoa Kỳ đã tung ra "vũ khí tuyệt đối" - bom nguyên tử.

Sức mạnh của Hoa Kỳ vượt xa trình độ đào tạo và chuyên môn của giới lãnh đạo cao nhất của họ. Tổng thống Harry Truman không có bằng đại học, có kinh nghiệm quân sự hạn chế trong Thế chiến thứ nhất và chưa bao giờ học một khóa vật lý nào trong cuộc đời của ông. Bộ trưởng chiến tranh đầu tiên của ông, Henry Stimson, đã bắt đầu sự nghiệp của mình vào đầu những năm 1890, khi Hoa Kỳ có tham vọng và năng lực quốc tế hạn chế. Tướng Dwight Eisenhower, người chỉ huy chiến thắng của Đồng minh ở châu Âu, dự đoán rằng lực lượng Hoa Kỳ sẽ sớm phải rời khỏi lục địa này. Ngay cả vào năm 1945, đất nước này vẫn chưa có kinh nghiệm lãnh đạo toàn cầu.

Có lẽ thành tựu lớn nhất của Truman, Stimson, Eisenhower và nhiều người khác cùng thế hệ là đầu tư vào việc tạo ra các thể chế an ninh quốc gia mới, được tràn ngập bởi các chuyên gia được đào tạo có thể giúp quản lý quyền lực và trách nhiệm mới của đất nước. “An ninh quốc gia” đã trở thành một thuật ngữ nghệ thuật mới cho sự giao thoa giữa các hoạt động chuẩn bị quân sự, ngoại giao và kỹ thuật cho chiến tranh hiện đại—và tất cả các nỗ lực khác nhau để ngăn chặn nó.

Đào tạo và khai triển các chuyên gia an ninh quốc gia mới dựa trên kinh nghiệm của West Point và Học viện Chiến tranh Hải quân. Các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ đã tuyển dụng những người lính, thủy thủ và phi công tài năng trở về từ chiến tranh để trở thành một phần của các tổ chức mới được thành lập theo Đạo luật An ninh Quốc gia năm 1947. Những cựu chiến binh được chính phủ tài trợ tiếp cận giáo dục đại học đã làm việc trong bộ máy hành chính của Bộ Quốc phòng mới thành lập, CIA bí mật và Ủy ban Năng lượng Nguyên tử, đơn vị quản lý những quả bom nguyên tử đầu tiên.

Tổng thống Hoa Kỳ Lyndon B. Johnson gặp gỡ các tướng lĩnh, đại sứ, bộ trưởng nội các, Cố vấn An ninh Quốc gia McGeorge Bundy và các quan chức khác tại phòng ăn của Nhà Trắng ở Washington vào ngày 26 tháng 3 năm 1968

Giống như những người tiền nhiệm của họ là Lục quân và Hải quân, các chuyên gia an ninh quốc gia sau Thế chiến II được giao nhiệm vụ đưa trình độ hiểu biết cao nhất về các lĩnh vực liên quan đến chiến tranh của họ vào chính phủ, tư vấn cho các nhà lãnh đạo chính trị về các mối đe dọa, cơ hội và chiến lược. Quốc hội đã thành lập Hội đồng An ninh Quốc gia (NSC) tại Tòa Bạch Ốc  để đưa ý kiến chuyên môn về quản trị tốt nhất đến với tổng thống, phó tổng thống và nội các. Các quyết định về chính sách sẽ được giao cho các chính trị gia—nhưng chỉ sau khi họ được tiếp xúc với kiến ​​thức nghiêm túc nhất về chiến tranh và an ninh trong thời đại hạt nhân.

Năm 1952, Eisenhower bổ nhiệm Robert Cutler làm trợ lý đặc biệt đầu tiên của tổng thống về các vấn đề an ninh quốc gia, một vị trí sớm được gọi là "cố vấn an ninh quốc gia". Rất ít người bên ngoài Washington biết tên Cutler, nhưng ông ấy quản lý luồng thông tin từ các chuyên gia đến tổng thống và nội các của tổng thống. Đối với Cutler và Eisenhower, mục đích của quá trình thông qua an ninh quốc gia là đưa đến Tòa Bạch Ốc những lựa chọn tốt nhất để xử dụng sức mạnh và kho báu của Hoa Kỳ nhằm thúc đẩy lợi ích quốc gia. Độ chính xác về mặt kỹ thuật, chuyên môn về vấn đề và kinh nghiệm chính sách là rất quan trọng để tổng thống đưa ra quyết định sáng suốt về việc khai triển vũ khí, phân phối viện trợ, định hình liên minh và ngăn chặn những bước tiến của cộng sản.

Hội đồng An ninh Quốc gia đã trở thành trung tâm quan trọng cho việc hoạch định chính sách Chiến tranh Lạnh của Washington. Các chuyên gia cung cấp thông tin cho các cuộc họp báo và các tài liệu về lựa chọn được thảo luận trong Hội đồng An ninh Quốc gia vốn đã được làm việc tại các cơ quan hành chính nhà nước, trường đại học và các nhóm nghiên cứu, bao gồm RAND, Viện Brookings và nhiều tổ chức khác. Ở mức tốt nhất, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đã đưa kiến thức của những bộ óc sắc sảo nhất vào các quyết định, cho dù là về tái thiết châu Âu và Nhật Bản, theo đuổi kiểm soát vũ khí hay phát triển kinh tế quốc tế. Một số chuyên gia không được bầu có ảnh hưởng nhất trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đã làm việc với tư cách là cố vấn an ninh quốc gia—bao gồm McGeorge Bundy, Henry Kissinger, Zbigniew Brzezinski, Brent Scowcroft và Condoleezza Rice.

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama ghé qua cuộc họp mà Cố vấn An ninh Quốc gia James L. Jones đang tổ chức với các cựu cố vấn an ninh quốc gia tại Phòng Tình hình của Nhà Trắng vào ngày 24 tháng 3 năm 2010.

Tất nhiên, các chuyên gia an ninh quốc gia đã phạm phải những sai lầm nghiêm trọng, đặc biệt là khi ủng hộ các cuộc chiến tranh ở Việt Nam và Iraq. Nhưng họ đã giúp quản lý một trật tự quốc tế tương đối ổn định trong hơn 70 năm. Hệ thống an ninh quốc gia Hoa Kỳ đã cung cấp cho các tổng thống những lựa chọn tốt để xử dụng sức mạnh quân sự, kinh tế và sức mạnh mềm để tác động đến thế giới theo những cách thường phục vụ cho lợi ích của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ vẫn an toàn, quản lý các liên minh trên mọi châu lục, được hưởng lợi từ nền kinh tế đang phát triển và cuối cùng chứng kiến ​​kẻ thù chính của mình, Liên Xô, sụp đổ. Các chuyên gia đã giúp ngăn chặn chiến tranh hạt nhân và các thảm họa toàn cầu khác. Một số học giả cho rằng các chuyên gia an ninh quốc gia Hoa Kỳ, khi họ làm việc với các đối tác của họ ở nước ngoài, đã giúp văn minh hóa chính sách đối ngoại bằng cách ủng hộ luật pháp quốc tế và nhân quyền.

Tổng thống Donald Trump đang thanh lọc chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ ra khỏi các chuyên gia an ninh quốc gia, làm giảm khả năng theo đuổi lợi ích quốc gia của chính quyền ông. Ông đã đưa các chính trị gia trung thành, không phải chuyên gia chính sách, vào các vị trí an ninh quốc gia hàng đầu. Mike Waltz là chính trị gia được bầu đầu tiên trở thành cố vấn an ninh quốc gia. Ngoại trưởng Marco Rubio cũng là một chính trị gia được bầu, cũng như Giám đốc CIA John Ratcliffe và Giám đốc Tình báo Quốc gia Tulsi Gabbard. Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth là một phát thanh viên truyền hình hạng hai. Không ai trong số những cá nhân này có chuyên môn nghiêm túc về các vấn đề an ninh quốc gia, họ cũng không có mối quan hệ sâu sắc với cộng đồng chuyên gia. Nếu có chút gì đó, họ được Trump chọn vì họ thù địch với các chuyên gia.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio và Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Waltz phát biểu với các phóng viên sau khi họ gặp phái đoàn Ukraine tại Jeddah, Ả Rập Xê Út, vào ngày 11 tháng 3. SAUL LOEB/POOL/AFP/Getty Images

Sự thiếu hiểu biết và thiếu năng lực đã đạt đến mức thấp đáng báo động vào tháng 3, khi các quan chức an ninh quốc gia hàng đầu của Trump vô tình chia xẻ với biên tập viên của Atlantic, Jeffrey Goldberg những thông tin chi tiết về một cuộc tấn công quân sự của Hoa Kỳ được lên kế hoạch nhắm vào Yeme,n thông qua một kênh nhắn tin Signal không an toàn . Thông tin họ tiết lộ có thể đã được kẻ thù xử dụng để ngăn chặn các cuộc tấn công và gây nguy hiểm cho sự an toàn của quân nhân Hoa Kỳ. Không có quan chức nào chịu trách nhiệm rõ ràng về tai nạn này bị sa thải hoặc từ chức.

Những gì Trump đã làm, vào đầu tháng 4, là sa thải một số chuyên gia có năng lực nhất gần cấp cao nhất của hệ thống an ninh quốc gia. Rõ ràng là theo lời khuyên của một người cực hữu ủng hộ thuyết âm mưu vụ 11/9,  Laura Loomer, ông đã sa thải Timothy Haugh, vị tướng bốn sao được mọi người kính trọng, người lãnh đạo cả Cơ quan An ninh Quốc gia, chịu trách nhiệm về tình báo tín hiệu, và là Tư lệnh Không gian mạng Hoa Kỳ, chịu trách nhiệm bảo vệ Hoa Kỳ khỏi tin tặc nước ngoài và khủng bố mạng. Phó của Haugh, chuyên viên dân sự Wendy Noble, cũng đã bị cách chức. Tại Hội đồng An ninh Quốc Gia, các chuyên gia rất được kính trọng về công nghệ và tình báo cũng đã bị sa thải. Trước đó, tổng thống đã thay thế hai nhà lãnh đạo quân sự đáng kính khác, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân và tổng tư lệnh các hoạt động của hải quân.

Lý do rõ ràng cho những thay đổi này là lòng trung thành không đủ với Trump—lời buộc tội do Loomer đưa ra. Nhưng không có bằng chứng nào cho thấy bất kỳ ai trong số những người này hoặc hàng trăm chuyên gia bị sa thải khác đã làm bất cứ điều gì khác ngoài việc tuân theo bằng chứng và logic của các môn học mà họ đã học tập. Họ theo đuổi kiến ​​thức cần thiết để đưa ra chính sách hiệu quả, và họ mất việc vì tổng thống và những người ủng hộ chính trị của ông không thích nơi mà kiến ​​thức đó dẫn đến. Điều này tương đương với việc phủ nhận  hiệu quả của vắc-xin, nhưng trong trường hợp an ninh quốc gia, rủi ro thậm chí còn cao hơn: phòng thủ mạng, vũ khí hạt nhân và viễn cảnh chiến tranh với Trung Quốc, Iran hoặc Triều Tiên.

Trung tướng Không quân Hoa Kỳ Timothy Haugh chuẩn bị làm chứng trước Ủy ban Quân vụ Thượng viện trong phiên điều trần phê chuẩn ông làm người đứng đầu Cơ quan An ninh Quốc gia và Bộ Tư lệnh Không gian mạng Hoa Kỳ, tại Washington vào ngày 20 tháng 7 năm 2023. Chip Somodevilla/Getty Images

Bây giờ chúng ta phải thừa nhận rằng các công cụ chính sách đối ngoại mạnh mẽ nhất của Hoa Kỳ được quản lý bởi những người thiếu hiểu biết, thiếu kinh nghiệm và tách biệt khỏi kiến ​​thức mà họ cần để đưa ra quyết định sáng suốt. Nếu có một cuộc xung đột quân sự nghiêm trọng trong những tháng tới, chúng ta có thể dự kiến  rằng chính quyền Trump sẽ thể hiện sự bất tài và mắc phải những sai lầm tai hại. Việc Washington gần đây từ bỏ hỗ trợ cho Ukraine, việc Trump áp dụng kỳ lạ các luận điểm của Điện Kremlin rõ ràng là sai và các thông báo về thuế quan thảm khốc của ông ấy là triệu chứng của việc ra quyết định hỗn loạn, ngẫu nhiên về an ninh quốc gia mà thế giới có thể mong đợi sẽ thấy trong gần bốn năm nữa.

Giới lãnh đạo chống chuyên gia đảo ngược quá trình hoạch định chính sách thận trọng, cân nhắc vốn là đặc điểm của hầu hết thời kỳ hậu Thế chiến II. Kiến thức chuyên môn đã giúp bảo vệ an ninh, sự ổn định và thịnh vượng của Hoa Kỳ. Sự vắng mặt của nó sẽ mang lại nhiều bất ổn hơn và những hành động thiếu cân nhắc hơn. Nếu không có các chuyên gia an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ sẽ không được chuẩn bị tốt để bảo vệ đất nước và công dân của Mỹ.

Clausewitz nhắc nhở chúng ta rằng chiến tranh là về chính trị, nhưng nó cũng đòi hỏi sự nghiêm túc về mặt trí tuệ trên chủ đề này. Những người đóng vai tổng thống, bộ trưởng quốc phòng hoặc tướng lĩnh trên truyền hình và phương tiện truyền thông xã hội không hề được chuẩn bị cho sự phức tạp của chiến trường hiện đại. Giống như những nhà quý tộc châu Âu quá tự tin mà Clausewitz khinh thường, họ sẽ dẫn dắt xã hội kiêu hãnh của mình đến những thất bại bất ngờ.

-----------------------------

_ Tác giả Jeremi Suri , Giáo sư danh dự Mack Brown về Lãnh đạo trong các vấn đề toàn cầu tại Đại học Texas ở Austin.

_ Trần HSa lược dịch từ Foreign Policy .... 20/4/2025.